Qidiruv:

Кредит муносабатларида қонун ҳужжатларига киритилган ўзгартиш ва қўшимчаларнинг мазмун моҳияти

Кейинги йилларда республикада тадбиркорликни ривожлантириш, инвестицияларни жалб қилиш ва бизнесни юритиш учун қулай муҳит яратиш, тадбиркорларнинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий кафолатларини мустаҳкамлаш соҳасида кенг кўламли ишлар амалга оширилди.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикаси Президентининг тадбиркорлар билан 2023-йилдаги очиқ мулоқотида белгиланган вазифаларни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 292-сонли қарорининг 10-бандида 2024 йил 1 январдан бошлаб аҳоли ва тадбиркорлик субъектларига ажратилган кредитлар бўйича қарздорликни ундириш бўйича суднинг ҳал қилув қарори чиқарилганда, мазкур кредитлар бўйича фоизлар ва неустойка ҳисобланиши тўхтатилиши белгиланган.

“Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига кредит мажбуриятларини бажариш тартибини такомиллаштириш ҳамда аҳолининг микромолиявий хизматлардан фойдаланиш имкониятларини кенгайтиришга қаратилган ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 744-моддаси қуйидаги мазмундаги учинчи қисм билан тўлдирилди:

Кредит бўйича қарздорликни ундириш тўғрисида суднинг ҳал қилув қарори чиқарилганда суд қарорида кўрсатилган, кредит бўйича ундириладиган суммага нисбатан ушбу Кодекснинг 327-моддаси биринчи ва иккинчи қисмларида ҳамда 734-моддаси биринчи қисмида назарда тутилган фоизлар, шунингдек, неустойка ҳисобланиши тўхтатилади.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 734-моддаси биринчи қисмида агар қонунда ёки қарз шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, қарз берувчи (юридик шахс ёки фуқаро) қарз олувчидан қарз суммасига шартномада белгиланган миқдорда ва тартибда фоизлар олиш ҳуқуқига эга бўлади.

Киритилган ўзгартиришларга мувофиқ эндиликда агар кредит шартномаси бўйича кредит қарздорликларини ундириш тўғрисида суднинг ҳал қилув қарори қабул қилинган бўлса, яна ўша кредит бўйича фоизлар ҳисоблаб ундирилмайди.

Ушбу ўзгартиш ва қўшимчалар тадбиркорликни ривожлантиришга, қулай инвестиция ва ишбилармонлик муҳитини шакллантиришга, уларга кредит муносабатларида енгилликлар яратишга, айрим муаммоларни самарали ҳал этишга хизмат қилади.

 

Джумаев Бекзод,

Навбаҳор туманлараро иқтисодий суди раиси.

Қарздорлик ундириши белгиланди, айбдор шахсларга нисбатан қонуний чоралар кўрилди

Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодексининг 2-моддасига кўра, иқтисодиёт соҳасида корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва фуқароларнинг бузилган ёки низолашаётган ҳуқуқларини ёхуд қонун билан қўриқланаётган манфаатларини ҳимоя қилиш иқтисодий суд ишларини юритиш вазифаларидан бири ҳисобланади.

Навбаҳор туманлараро иқтисодий суди томонидан Нурота туман адлия бўлими даъвогар “Young Ideal” масъулияти чекланган жамияти манфаатини кўзлаб, жавобгар Нурота туман ободонлаштириш бўлимидан 85.781.150 сўм етказиб берилган товарлар қийматини ундириш тўғрисидаги даъво аризаси кўриб чиқилди.

Иш ҳужжатларидан маълум бўлишича, тарафлар ўртасида 2023 йил 25 декабрь куни 14-сонли, 2023 йил26 декабрь куни 11-сонли, 2023 йил 25 декабрь куни 15-сонли олди-сотди шартномалари тузилган.

Бироқ, тарафлар ўртасида тузилган шартномалар Нурота туман ғазначилик бўлимининг маълумотига кўра ғазначиликдан рўйхатдан ўтказилмаган.

Даъвогар томонидан жавобгарга 85.781.150 сўмлик товарлар етказиб берилган. Мазкур ҳолатлар ишда иштирок этувчи шахслар тушунтиришлари, ишдаги ёзма далиллар, хусусан, шартнома, ҳисоб-фактура, таққослаш далолатномаси ва бошқа ҳужжатлар билан ўз исботини топган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг (кейинги ўринларда ФК деб юритилади) ФК 234-моддасига кўра, мажбурият фуқаровий ҳуқуқий муносабат бўлиб, унга асосан бир шахс (қарздор) бошқа шахс (кредитор) фойдасига муайян ҳаракатни амалга оширишга, чунончи: мол-мулкни топшириш, ишни бажариш, хизматлар кўрсатиш, пул тўлаш ва ҳаказо ёки муайян ҳаракатдан ўзини сақлашга мажбур бўлади, кредитор эса қарздордан ўзининг мажбуриятларини бажаришни талаб қилиш ҳуқуқига эга бўлади.  

Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг “Хўжалик шартномаларини тузиш, ўзгартириш ва бекор қилишни тартибга солувчи фуқаролик қонун ҳужжатлари нормаларини қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги 203-сонли Пленум Қарорининг 8-бандига кўра, судларга тушунтирилсинки, агар тарафларнинг шартномавий ҳуқуқий муносабатларга киришганлиги ёзма ёки бошқа далиллар билан тасдиқланса, шартноманинг мавжуд эмаслиги даъвогарнинг етказиб берилган товарлар, бажарилган ишлар, кўрсатилган хизматлар қийматини ундириш ҳақидаги талабларини қаноатлантиришни рад этиш учун асос бўла олмаслиги кўрсатилган.

ФКнинг 236-моддасига кўра, мажбуриятлар мажбурият шартларига ва қонун ҳужжатлари талабларига мувофиқ лозим даражада бажарилиши керак.

Шунга кўра, Навбаҳор туманлараро иқтисодий судининг ҳал қилув қарори билан даъвогар “Young Ideal” масъулияти чекланган жамияти фойдасига, жавобгар Нурота туман ободонлаштириш бўлимидан 85.781.150 сўм етказиб берилган товарлар қиймати ундиришни лозим деб топди.

Ўзбекистон Республикаси Бюджет кодексининг (кейинги щринларда БК деб юритилади) 122-моддасига кўра, бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчиларнинг бюджетдан ажратиладиган маблағлари бўйича товарларни етказиб берувчилар билан тузилган шартномалар, шунингдек уларга киритилган ўзгаришлар ва қўшимчалар улар ғазначилик бўлимларидан рўйхатдан ўтказилганидан кейин кучга кириши белгиланган.

БКнинг 187-моддасига кўра, давлат бюджети, давлат мақсадли жамғармалари бюджетлари ва бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари жамғармалари маблағларини уларни олиш (улардан фойдаланиш) шартларига мувофиқ бўлмаган мақсадларга молия йили давомида йўналтириш бюджет интизомини бузиш деб ҳисобланади.

Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодексининг 200-моддасига кўра, ишни кўриш вақтида давлат органининг ёки бошқа органнинг, юридик шахснинг, мансабдор шахснинг ёки фуқаронинг фаолиятида қонун ҳужжатлари бузилганлиги аниқланган тақдирда, уларнинг ишда иштирокидан қатъи назар, суд хусусий ажрим чиқаришга ҳақлидир.

Шу боис суд, суд муҳокамасида аниқланган қонунбузилиш ҳолатларида давлат идораларининг мансабдор шахслари ҳаракатлари (ҳаркатсизлиги)ни ижтимоий хавфлилик хусусиятини фақатгина қўшимча текшириш, дастлабки терговолди суриштирув ишларини олиб бориш орқали аниқлаш мумкинлиги сабабли, иш бўйича хусусий ажрим қабул қилиш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаб Нурота туман прокуратурасига мазкур ҳолатга қонуний баҳо бериш учун хусусий ажрим киритди. Киритилган хусусий ажримга асосан айбдор шахсларга нисбатан тегишли жазо чоралари қўлланилди. 

Хулоса ўрнида айтиш жоизки, қонун талаби қатъий, унга амал қилмаслик қонунбузилиш ҳолатларини келтириб чиқаради, қонунбузилишга нисбатан эса ҳар доим жазо муқаррар эканлигини унутмаслигимиз лозим.

 

 

 Бекзод Джумаев,

Навбаҳор туманлараро иқтисодий суди раиси. 

2024 йилнинг 1-ярми мобайнида Навоий вилояти судлари томонидан давлат органлари ва ташкилотлари, уларнинг мансабдор шахсларининг ноқонуний чиқарилганлиги учун ҳақиқий эмас деб топилган қарорлари тўғрисида расмий маълумот

2024 йилнинг 1-ярми давомида Навоий вилоят ҳамда туманлараро маъмурий судлари томонидан 444 та (2023 йил 1-ярмида эса 485 та) оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низолар билан боғлиқ маъмурий ишлар кўриб тамомланган, кўриб тамомланган ишлардан 250 таси қаноатлантирилган, 141 таси рад қилинган, 31 таси иш юритишдан тугатилган ҳамда 22 та ариза кўрмасдан қолдирилган.

 

Оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низолар бўйича кўриб тамомланган айрим ишларни тоифалар кесимида таҳлил қиладиган бўлсак: 

 

🔹Ҳоким қарорини ҳақиқий эмас деб топиш ҳамда маҳаллий ҳокимлик мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида 25 та иш кўрилган, шундан 17 таси қаноатлантирилган, 24 таси рад қилинган, 3 таси иш юритишдан тугатилган ҳамда 1 та ариза кўрмасдан қолдирилган;

 

🔹Бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида 173 та иш кўрилган, шундан 156 таси қаноатлантирилган, 9 таси рад қилинган, 7 таси иш юритишдан тугатилган;

 

🔹Солиқ органи қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида 50 та кўрилган, шундан 18 таси қаноатлантирилган, 25 таси рад қилинган, 3 таси иш юритишдан тугатилган ҳамда 4 та ариза кўрмасдан қолдирилган;

 

🔹Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги мажбурий ижро бюроси қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати  (ҳаракатсизлиги)ни  қонунга хилоф деб топиш ҳақида 60 та иш кўрилган, шундан 9 таси қаноатлантирилган, 32 таси рад қилинган, 9 таси иш юритишдан тугатилган ҳамда 10 та ариза кўрмасдан қолдирилган;

 

🔹Божхона органи қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида 3 та кўрилган бўлиб, уларнинг барчаси бўйича аризани қаноатлантириш рад қилинган.

 

✅ Суд таъсирчанлиги фаолияти бўйича:

 

Навоий вилоят ва туманлараро маъмурий судлари томонидан 2024 йилнинг 1-ярми давомида ишларни кўриш жараёнида аниқланган қонунбузилиш ҳолатлари юзасидан айбдор мансабдор шахсларга нисбатан 111 та хусусий ажримлар чиқарилган.

                                       Навоий вилоят суди матбуот хизмати

Давлат мулкини ижарага бериш соҳасидаги қонунчиликни бузиш оқибати

Сўнгги йилларда давлатимиз томонидан фуқаро ва тадбиркорлар учун қулай шартларда бўш турган объектларни ижарага бериш тартиби кенг жорий қилинмоқда.

Бино-иншоотга эга бўлмаган тадбиркорларни жой билан таъминлаш орқали қўшимча иш ўринлари яратилиб, бу тадбиркорлик ва иқтисодиётни ривожлантириш имконини бермоқда.

Суд амалиётидан кузатиш мумкинки, давлат мулкини ижарага бериш соҳасида давлат мулкини белгиланган тартибда ижара шартномасини тузмасдан ижарага бериш, ижарага олинган давлат мулкини қабул қилиб олишда, ижара муносабатларининг объекти ҳудудига киришда ва ундан фойдаланишда ижарага олувчига асоссиз равишда тўсқинлик қилиш ёки ижарага берилаётган давлат мулкининг параметрлари ва сонини ижара шартномасида нотўғри кўрсатган ҳолда давлат мулкини ижарага бериш ҳолатлари мавжуд.

Бу эса тадбиркорлик фаолияти субъектлари учун муайян бюрократик тўсиқлар ва коррупцион ҳолатларни юзага келтириб, иқтисодиёт ривожланишига, давлат бюджетига тушумлар тушушининг камайишига ўзининг салбий таъсирини кўрсатиб келмоқда.  

“Давлат мулкини ижарага бериш соҳасидаги қонунчиликни бузганлик учун жавобгарлик кучайтирилиши муносабти билан Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига қўшимичалар киритиш ҳақида”ги  2024 йил 19 июндаги ЎРҚ–933-сонли Қонунининг қабул қилиниши қайд этилган салбий ҳолатларни олдини олишга ва тегишли мансабдор шахслар жавобгарлигининг янада ортишига ҳуқуқий асос бўлади.

Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекси 2158-моддасига кўра, давлат мулкини белгиланган тартибда ижара шартномасини тузмасдан ижарага бериш, ижарага олинган давлат мулкини қабул қилиб олишда, ижара муносабатларининг объекти ҳудудига киришда ва ундан фойдаланишда ижарага олувчига асоссиз равишда тўсқинлик қилиш ёки ижарага берилаётган давлат мулкининг параметрлари ва сонини ижара шартномасида нотўғри кўрсатган ҳолда давлат мулкини ижарага бериш, —

мансабдор шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Худди шундай ҳуқуқбузарлик маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этилган бўлса, —

мансабдор шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ўн беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

         Хулоса ўрнида таъкидлаш ўринлики, давлат мулкини ижарага бериш соҳасига масъул бўлган ҳар бир шахс қонунчилик талабларига қатъий амал қилган ҳолда ўз хизмат вазифаларини ҳалол-пок ва юқори профессионаллик билан бажаришлари лозим, албатта.

 

Шерзод Ғофуров,

Зарафшон туманлараро иқтисодий суди раиси.

Тергов судьяси институти – суд тизимидаги ислоҳотларнинг навбатдаги босқичи

Мамлакатимизда амалга оширилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари замирида аввало, инсон қадрини улуғлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатларини кафолатли таъминлаш каби эзгу мақсадлар мужассам.

Шу йилнинг 10 июнь куни имзоланган “Тезкор-қидирув ҳамда тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Президент Фармони судлар фаолиятида очиқлик, шаффофликни таъминлаш билан бир қаторда, фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтиришга хизмат қилади.   

Хусусан, унда судлар фаолияти самарадорлигини ошириш, шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини самарали ҳимоя қилинишига эришиш мақсадида жиноят ишлари бўйича судга қадар иш юритув даврида процессуал қарорларга санкция бериш масаласи жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларида алоҳида судьялар – тергов судьялари томонидан кўриб чиқилиши тартиби белгиланди. Яъни, жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларида тергов судьяси лавозими киритилмоқда.

2025 йилдан бошлаб жиноят ишлари бўйича судга қадар иш юритув даврида тергов судьяси томонидан процессуал қарорларга берилган санкциялар фақатгина апелляция инстанциясида Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий суди томонидан якка тартибда қайта кўриб чиқилиши керак.

Хўш, тергов судьяси қанақа санкция ва мажбурлов чораларини қўллаш масаласини кўриб чиқиши мумкин? Жумладан, қамоққа олиш ёки уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш, қамоқда сақлаш ёки уй қамоғи муддатини узайтириш, мурдани эксгумация қилиш, почта-телеграф жўнатмаларини хатлаш, тинтув ўтказиш, телефон ва бошқа телекоммуникация қурилмалари орқали олиб бориладиган сўзлашувларни эшитиб туриш, улар орқали узатиладиган ахборотни олиш ҳақидаги илтимосномалар киради.

Мажбурлов чораларига эса айбланувчини лавозимидан четлаштириш, шахсни тиббий муассасага жойлаштириш, ушлаб туриш муддатини қирқ саккиз соатга қадар узайтириш, прокурорнинг гувоҳ ва жабрланувчининг кўрсатувларини олдиндан мустаҳкамлаш сингари илтимосномаларни кўриб чиқиш ваколатини киритиш мумкин.

Фармонда тергов судьяси ўз фаолиятини мустақил амалга ошириб, фақат қонунга бўйсуниши ҳамда тергов судьясига одил судловни амалга ошириш билан боғлиқ бўлмаган ҳар қандай вазифалар юклатилишига йўл қўйилмаслиги белгиланди.

Суд-ҳуқуқ тизимидаги бу муҳим ўзгартиришлар фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини таъминлаш, жиноят ишлари бўйича судларнинг иш юкламасини камайтириш ҳамда судьяларнинг жиноят ишларини кўриб чиқиш жараёнларида қонуний, асосли ва адолатли қарор қабул қилиши учун кенг имкониятлар яратади. 

 

Ғалим Абдухолиқов,

Навоий вилоят маъмурий судининг судьяси. 

Фуқаро ҳуқуқлари қонун ҳимоясида !!!

Аризачи Хатирчи туман Адлия бўлими фуқаро Э.Онингманфаатида манфаатдор шахс Хатирчи туман ФҲДЁ бўлимига нисбатан туғилганлик фактни белгилаш ҳақидаги аризаси 2024 йил май ойининг 27 куни кшриб чиқилди.

Аниқланшича, фуқаро Э.Онинг 10.07.1993 йилда Навоий вилояти Хатирчи туман СангижуманМФЙ Пачир қишлоғида туғилганлигини, отаси аниқ эмаслигини, онаси М.Х 1964 йилда Хатирчи тумани Сангижуман маҳалласида туғилгани, онаси ва қариндошларининг эътиборсизлиги сабабли шу кунга қадар унга туғилганлик гувоҳномаси ва паспорт олинмаган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Процессуал Кодексининг 295-моддасига кўра, фуқаpолаp ёки ташкилотлаpнинг шахсий, мулкий ҳуқуқлаpи вужудга келиши, ўзгаpишиёки тугашига сабаб бўладиган фактлаpни суд аниқлайди, суд жумладан оталикни тан олиш (белгилаш) фактини, боланинг у ёки бу онадан туғилганлиги, шунингдек туғилган вақтини аниқлаш тўғрисидаги ишларни кўради.Аpизачи юpидик аҳамиятга эга бўлган фактлаpни тасдиқлайдиган тегишли ҳужжатлаpни бошқача тартибда олиши мумкин бўлмаган ёки йўқотилган ҳужжатлаpни тиклашнинг имкони бўлмаган тақдиpдагина суд ушбу фактларни аниқлайди.

Иш ҳужжатларда мавжуд Навоий вилоят ФҲДЁ архив мудираси М.Книнг 12.02.2024 йилда берган маълумотномасига кўра Э.Онинг 1993 йилда туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзуви 1993-2024 йиллар текширилганда ФҲДЁ бўлимида мавжуд эмаслиги маълум қилинган.

Хатирчи туман ИИБ Миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлинмаси бошлиғи О.Д томонидан 09.02.2024 йилда берилган №22/140 сонли маълумотномада, 1993 йилда туғилган фуқаро Э.О туман ИИБ Миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлинмасида мавжуд ҳисоблардан текширилганда, ушбу фуқаро номига фуқаролик паспорти расмийлаштирилмагани  кўрсатилган.

Юқоридагиларга асосланган ҳолда суд, аризада қўйилган талабасосли эканлиги боис аризачи Хатирчи туман Адлия бўлими фуқаро Э. Онинг манфаатида манфаатдор шахс Хатирчи туман ФҲДЁ бўлимига нисбатан туғилганлик фактни белгилаш ҳақидаги аризаси қаноатлантириб, манфаатдоршахс Э.Онинг 1993 йил 10июль куни Хатирчи туман “Сангижуман” маҳалла фуқаролар йиғинида, фуқаро Х.Мдан туғилганлиги факти белгиланди.

 

Зарифжон Утамуродов,

Фуқаролик ишлари бўйича Хатирчи туман суди судьяси.

Навоий вилоят судлари эшиклари кенг жамоатчилик учун доимо очиқ

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йилдаги 13 июлдаги “Суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш ва суд ҳокимияти органларига ишончни ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5482-сонли Фармонига мувофиқ судлар фаолияти тўғрисида жамоатчилик ва оммавий ахборот воситаларини доимий равишда хабардор қилиб бориш вазифаси топширилган.

Навоий вилоят суди томонидан ушбу Фармон ижросини таъминлаш ҳамда оммавий ахборот воситалари вакиллари ва бошқа кенг жамоатчиликни судлар фаолияти ҳақида яқиндан таништириш мақсадида “Очиқ эшиклар куни”  ўтказилиши ананага айланган.

Бугун вилоят судида навбатдаги ана шундай очиқ эшиклар куни ташкил этилиб, очиқ эшиклар кунида вилоятда фаолият олиб бораётган оммавий ахборот воситалари вакиллари билан бир қаторда бошқа кенг жамоатчилик вакиллари хусусан, соҳага яқин бўлган юридик техникум талабалари ҳам иштирок этишди.

Дастлаб иштирокчилар суд биноларида судья ва суд ходимлари ҳамда суд ишида иштирок этувчи бошқа шахслар учун яратилган шарт-шароитлар билан яқиндан таништирилди, сўнгра, шу куни кўриш учун тайинланган жиноят, фуқаролик ва иқтисодий суд мажлисларида эркин тингловчи сифатида қатнашиб реал суд мажлислари ҳақида тасаввурга эга бўлишлари учун имконият яратилди.

Шунингдек, ташриф буюрганларга кўп йиллик тажрибага эга устоз судьялар томонидан бугунги кундаги суд-ҳуқуқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлари ҳақида батафсил тушунчалар берилди.  

Шундан сўнг йиғилганлар учун вилоят суди раиси Абдулло Аллаев бошчилигида очиқ мулоқот шаклида давра суҳбати ўтказилиб, судьялик касбининг ўзига хос жиҳатлари, судьяларга қўйилган талаблар, қолаверса бугунги кунда судьяларнинг мустақиллигига берилатган эътибор, уларнинг ижтимоий ҳимояси, судлар учун яратилган имкониятлар ҳақида гапириб ўтилди.

Бундай тадбирларни ташкил этишдан кўзланган асосий мақсад, бугунги кунда суд идорасини фақат жазоловчи орган эмас балки фуқаролар ва юридик шахсларни ҳуқуқлари ҳамда қанун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилувчи ишончли даргоҳ бўлиб хизмат қилаётганлигини кенг жамоатчиликка етказишдан иборатдиб.

 

Зуфар Нарзиев,

Навоий вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси.

Хусусий ажрим муҳокама қилинди

Ўзбекистон Республикаси Миллий Гвардиясининг Навоий вилояти бошқармаси биносида Кармана туманлараро иқтисодий судининг судьялари иштирокида, суд томонидан қабул қилинган хусусий ажрим муҳокамаси ва соҳага оид қабул қилинган қонунларнинг мазмун моҳиятини тушунтириш юзасидан очиқ мулоқот шаклида учрашув ташкил қилинди.

Жорий йилнинг 24 июнь куни бўлиб ўтган ушбу учрашувда бошқарма ходимлари иштирокида Кармана туманлараро иқтисодий судининг 2024 йил 29 апрель кунги иш бўйича “Аниқланган қонун ҳужжатлари бузилиши ҳақида хабардор этиш тўғрисида”ги хусусий ажрими муҳокама қилиниб, хусусий ажрим юзасидан тегишли қарор қабул қилинди.

Шундан кейин бошқарма ходимларига Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 16 январдаги “Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-11-сонли Фармони ҳамда Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Қонуни мазмун-моҳияти тушунтирилди ҳамда корррупцияга қарши курашиш борасида олиб борилаётган чора-тадбирлар тўғрисида керакли маълумотлар бериб ўтилди.

Учрашув якунида мавзулар доирасида иштирокчиларни қизиқтирган саволларга судья томонидан атрофлича жавоблар берилди.

 

Фаҳриддин Баҳронов,

Кармана туманлараро иқтисодий судининг судьяси.

Судьялик масъулияти

Қози арабча сўздан таржима қилинганда, “ижро этувчи”, “ҳукм чиқарувчи” деган маъноларни англатади. Мусулмон давлатларида ҳукмдор томонидан тайинланиб, шариат асосида суд вазифасини бажарувчи, судья, шаръий маҳкама раиси саналади. Қозилик азал-азалдан давлатнинг, жамиятнинг энг обрўли лавозимларидан ҳисобланган. Қози олдига қўйилган асосий талаблар мусулмон эркак киши бўлиши, эркин, вояга етган, оилали, жисмоний камчилиги мавжуд бўлмаслиги, фиқҳ илмини мукаммал билиши, ҳаётий тажрибага эга бўлиши, араб тилини мукаммал эгаллаган бўлиши ҳамда бадном фуқаро эмаслиги шарт бўлган. Фуқаро ва юридик шахсларнинг бузилган ёки низолашаётган ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш ҳуқуқий кафолатларининг энг муҳими бу шахснинг суд орқали ҳимоя қилиш ҳуқуқининг таъминланганлигидир. Бугунги кунда ушбу вазифани судьялар адо этиб келмоқдалар. Ҳар бир жамият мувозанати ва унда барқарор адолатни сақлашда судьянинг ўрни каттадир. Адолатни юзага чиқариш учун судьядан професионаллик, билим, тажриба, қонунчиликни яхши билиш ва уларни тўғри татбиқ қила олиш талаб этилади. Судьялик лавозимгина эмас, у энг аввало инсонийликдир.

Ўзбекистон суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар судьяларга катта имтиёз бериши баробарида уларнинг зиммасига улкан масъулият ҳам юклайди. Яъни ҳар бир судья билдирилган ишончни шараф билан адо этиши, ўзининг маънавий ва касбий фазилатларини юксалтириш борасида доимий изланишда бўлиши, ўз зиммасига юклатилган вазифаларни қонун талабларига мувофиқ ҳолда самарали ҳал этиши бир сўз билан айтганда судьялик мақомига муносиб бўлиши талаб этилади.

Судья, судьялик қасамёдига доим содиқ қолиши, қасамёдини бузиб қўйишдан ниҳоятда қўрқиши лозим. Суд ишларида қариндош уруғчилик, таниш-билишчилик, маҳаллийчилик, миллатчилик каби иллатлардан холис бўлиш даркор. Чунки, судьялик кимнингдир илтимосини бажариш, ишончини оқлаш учун эмас, балки қонунийлик ва адолатни қарор топтириш учун берилган ваколатдир.

Ҳуқуқий демократик давлат ва очиқ, эркин фуқаролик жамиятида адолатни қарор топтириш суд ҳокимияти орқали амалга оширилади. Президентимиз таъбири билан айтганда, “Суд остонасига қадам қўйган ҳар бир инсон, Ўзбекистонда адолат ҳукм сураётганига тўла ишонч ҳосил қилиши керак. Ўзбекистонда судьялар қонунларнинг толмас ҳимоячилари, адолатнинг мустаҳкам устунлари бўлиши лозим”.

 

 

Шерзод Ғофуров,

Зарафшон туманлараро иқтисодий судининг раиси.

Тергов судьяси лавозими жорий қилинмоқда

Мамлакатимизда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тизимини “Инсон қадри учун” тамойили асосида янги босқичга кўтариш, суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимоясининг кафолатларини кучайтириш, шунингдек, аҳолининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш тизимига бўлган ишончини мустаҳкамлашга қаратилган кенг кўламли ишлар олиб борилмоқда. Шу билан бирга, суд-тергов амалиёти инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш кафолатларини таъминлаш бўйича самарали механизмлар тўлиқ ишга солинмаганлиги, шунингдек, жиноят содир этганликда айбланаётган шахснинг эркинлик ва шахсий дахлсизликка оид конституциявий ҳуқуқларини суд орқали ишончли таъминлаш чораларини кучайтириш зарурати мавжудлигини кўрсатмоқда.

2024 йил 10 июнда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Техкор-қидирув ҳамда тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-89-сонли Фармони қабул қилинди. Ушбу Фармон билан 2025 йил 1 январдан жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларида тергов судьяси лавозими жорий этилмоқда . Улар судга қадар иш юритув даврида процессуал қарорларга санкция бериш масаласини кўриб чиқади. Шунингдек, тергов судьясига қуйидаги жиноят материалларини, шу жумладан санкциялар ва мажбурлов чораларини қўллаш масаласини кўриб чиқиш ваколати берилади:

а) Санкциялар: қамоққа олиш ёки уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш билан боғлиқ илтимоснома;

қамоқда сақлаш ёки уй қамоғи муддатини узайтириш масалалари билан боғлик, илтимоснома;

паспортнинг (ҳаракатланиш ҳужжатининг) амал қилишини тўхтатиб туриш тўғрисидаги илтимоснома;

мурдани эксгумация қилиш ҳақидаги илтимоснома;

почта-телеграф жўнатмаларини хатлаш тўғрисидаги илтимоснома;

тинтув ўтказиш ҳақидаги илтимоснома;

телефонлар ва бошқа телекоммуникация қурилмалари орқали олиб бориладиган сўзлашувларни эшитиб туриш, улар орқали узатиладиган ахборотни олиш ҳақидаги илтимоснома;

мол-мулкни хатлаш тўғрисидаги илтимоснома;

б) Мажбурлов чоралари: айбланувчини лавозимидан четлаштириш тўғрисидаги илтимоснома;

шахсни тиббий муассасага жойлаштириш ҳақидаги илтимоснома;

айбланувчининг тиббий муассасада бўлиши муддатини узайтириш тўғрисидаги илтимосномаси;

ушлаб туриш муддатини қирқ саккиз соатга қадар узайтириш тўғрисидаги илтимоснома.

Тергов судьяси ўз фаолиятини мустақил амалга ошириб, фақат қонунга бўйсунади ҳамда тергов судьясига одил судловни амалга ошириш билан боғлиқ бўлмаган ҳар қандай вазифалар юклатилишига йўл қўйилмайди. Тергов судьяларини лавозимга тайинлаш ва лавозимидан озод қилиш, шунингдек, судьялар корпусини шакллантириш қонунда белгиланган тартибга мувофик, амалга оширилади. Тергов судьясининг ташкилий фаолиятига раҳбарлик тегишинча Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий суди раислари томонидан амалга оширилади.

Мазкур Фармоннинг асосий мақсади суд тизимини ислоҳ қилиш, суриштирув ва тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ишончли ҳимоя қилиш ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончини янада мустаҳкамлаш ҳисобланади.

Шерзод Ғофуров,

Зарафшон туманлараро иқтисодий суди раиси.

Skip to content