Qidiruv:

Судлар фаолиятига замонавий технологияларни жалб этиш ва рақамлаштириш давр талаби

Сўнгги йилларда давлатимизда суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар ўз самарасини бермоқда. Ушбу ислоҳотлардан кўзланган асосий мақсад, аввало инсон қадрини улуғлаш, уларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдан иборатдир.

Бундан ташқари, Суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш, одил судловга эришиш йўлида ҳам бир қанча ҳужжатлар қабул қилинмоқда.

Жумладан, жорий йилнинг 21 август куни “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Президент Фармони қабул қилинганлиги ҳам, суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотларнинг узвий давомидир.

Мазкур Фармонга кўра, судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш ҳамда рақамлаштириш жараёнларини жадаллаштиришнинг устувор мақсадлари этиб қуйидагилар белгиланди, жумладан:

суд ишларини юритишда қоғоз шаклидан воз кечиш мақсадида “Рақамли суд” концепцияси асосида ишларнинг юритилишини босқичма-босқич тўлиқ электрон шаклга ўтказиш;

судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш учун зарур техник инфратузилма яратиш;

Олий суднинг ахборот тизимлари негизида суд ҳужжатлари архиви модулини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш;

судлар фаолиятини рақамлаштириш бўйича “Кибер ҳуқуқ” йўналишида илмий тадқиқотлар ўтказиш, шунингдек, судьялар ва суд аппарати ходимларининг рақамли саводхонлиги ва малакасини доимий ошириб бориш.

“Рақамли суд” концепциясини амалга ошириш доирасида:

судга ариза беришдан олдин сунъий интеллект ёрдамида суд муҳокамасининг тахминий натижаси ҳамда сарфланадиган харажатлар шакллантирилади;

мурожаатлар судга электрон шаклда юборилади;

суд ҳужжатлари лойиҳалари автоматик шакллантирилади.

Бундан ташқари, Фармонга кўра, 2025 йил 1 декабрдан фуқаролар, адвокатлар, юристлар, судьялар учун норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни таҳлил қилиш платформаси ишга туширилади.

2025 йил якунигача суд ҳужжатларини автоматик тайёрлаш махсус ахборот дастури яратилади.

2026 йил 1 январдан “my.sud.uz” интерактив хизматлар порталида фуқароларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш модулини жорий этиш, бунда сунъий интеллект асосида ишлайдиган виртуал маслаҳатчи яратилади, ҳуқуқий мурожаатларга жавоб бериш ҳамда суд маълумотлари автоматик етказилади.

2026 йил якунигача фуқароларга одил судловга эришишда қулай имкониятлар яратиш мақсадида 5 та янги интерактив хизматларни йўлга қўйиш, шунингдек, суднинг ахборот тизимидаги “Шахсий кабинет” платформасининг фойдаланувчилар учун янада қулай бўлган янги версияси ишлаб чиқилади.

Мазкур Фармоннинг қабул қилиниши нафақат, судья ва суд ходимларига, балки судга мурожаат қилмоқчи бўлган фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларига ҳам қулайлик яратди.

Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, амалга оширилаётган ислоҳотлар нафақат суд ҳокимиятининг мустақиллигини ошириш, балки инсонларнинг оғирини енгил қилиб, уларнинг судга бўлган ишончини янада кучайтиришдан иборатдир.

 

Дилшод Турдиев,

Учқудуқ туман иқтисодий судининг раиси

Ўзбекистон Савдо-Саноат палатаси Навоий вилоят ҳудудий бошқармасида ўтказилган семинар тафсилотлари

Ўзбекистон Савдо-Саноат палатаси Навоий вилоят ҳудудий бошқармасида Навоий вилоят суди иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати судьялари С.Жакеев, Н.Умаров, Ш.Қодиров, Л.Тошмуродов, Кармана туманлараро иқтисодий суди судьялари, медиаторлар, тижорат банклари мутахассислари, Ўзбекистон Республикаси Нотариал палатаси Навоий вилоят ҳудудий бошқармаси бошлиғи иштирокида семинар йиғилиши ташкил этилиб, тадбир давомида медиация тартиб-таомили ва медиатив келишув, “Медиация тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг мазмун-моҳияти тўғрисида батафсил тушунтиришлар берилди.

Шунингдек, тадбир давомида семинар иштирокчиларига Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологиларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 140-сонли Фармонининг мазмун моҳияти бўйича маълумот бериб ўтилди.

 

Нурбек Умаров,

Навоий вилоят судининг судьяси

 

Сабит Жакеев,

Навоий вилоят судининг судьяси

 

Шуҳрат Қодиров,

Навоий вилоят судининг судьяси

 

Лутфулла Тошмуродов,

Навоий вилоят судининг судьяси

 

Фахриддин Бахронов,

Кармана туманлараро иқтисодий судининг судьяси

 

Хамидулло Саъдуллаев,

Кармана туманлараро иқтисодий судининг судьяси

МИЛЛИЙ СУД ТИЗИМИ ТАРИХИЙ БОСҚИЧГА ҚАДАМ ҚЎЙМОҚДА

Президентимиз “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармонни имзолади. Ушбу ҳужжатда белгиланган вазифа ва қоидалар миллий суд тизимимизда мутлақо янги давр бошланаётганидан дарак беради.

Аввало, кўриладиган ишлар “Рақамли суд” концепцияси асосида тўлиқ электронлаштирилиши соҳада тарихий қадам ҳисобланади. Бу фуқароларга ҳужжатлардан нусха олиш, суд ишлари мазмуни билан танишиш, аризаларнинг судловга оидлигини, шунингдек, суд томонидан тақиқланган манба ва контентларни онлайн текшириш имконини беради.

Сунъий интеллект технологиялари нафақат мамлакатимиз, балки замонавий дунё учун ҳам мисли кўрилмаган янгилик саналади. Ундан одил судловда фойдаланиш ривожланган давлатлардагина йўлга қўйилган тажриба эканини ҳисобга олсак, мамлакатимиз учун улкан сиёсий ирода сифатида баҳолаш мумкин.

Эндиликда, суд харажатларини ҳисоблаш, суд муҳокамасининг тахминий натижасини олдиндан ҳисобга олиш, мурожаатларни электрон юбориш, суд мажлиси баённомаларини реал вақт режимида тайёрлаш каби имкониятлар эшиги очилмоқда.

Фармон билан “Рақамли суд” концепциясини амалиётга татбиқ этиш ҳам кўзда тутилмоқда. Бунда юртдошларимизга маҳкамаларда масофадан, онлайн иштирок этиш имкони яратилади. Махсус my.sud.uz порталида фуқароларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш модули ишга туширилади. Бу орқали юртдошларимиз виртуал ҳуқуқий маслаҳатчи ёрдамидан фойдаланиш имконига эга бўлади.

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ўртасида электрон ҳужжатлар алмашинуви ҳам тартибга солинмоқда. Хусусан, санкциялар ва мажбурлов чоралари бўйича тергов ва суд органлари ахборот тизимлари интеграция қилинади. Бунда, аввало, маъмурий жазо қўллаш ваколатига эга вазирлик ва идоралар томонидан ҳужжатларни судга тақдим этиш тўлиқ электронлаштирилади.

Замонавий дунёда амалиётни илм-фанга уйғунлаштирмай туриб, тараққиётга эришиб бўлмайди. Шу жиҳатдан “Кибер ҳуқуқ” йўналишида илмий тадқиқотлар ўтказиш ҳамда суд ходимларининг рақамли саводхонлигини ошириб бориш мақсад қилинаётгани айни муддао.

Яна бир жиҳат. Фармон билан иқтисодий суд тизими мақбуллаштирилиб, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида туманлараро иқтисодий судлар ташкил қилинмоқда. Бу тадбиркорлар ўз фаолиятида дуч келадиган ҳуқуқий муаммоларда судга мурожаат қилишнинг қулайроқ усулидан фойдаланишга замин яратади.

Соҳани рақамлаштиришнинг ташкилий шакллари ҳам белгилангани эътиборга молик. Яъни, бундан буён суд органларининг моддий-техник базасини шакллантириш, янги бинолар қуриш ва таъмирлашда “Рақамли суд” тамойили ҳисобга олинади.

 

Баходир Алиқулов,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар судининг раиси

 

Дилобар Пардаева,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар судининг судьяси

 

Суннатжон Болтаев,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар судининг тергов судьяси

 

Улуғбек Исмаилов,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар судининг тергов судьяси

Олий суд тизмида ҳам мамлакатимиз Мустақиллигининг 34 йиллиги муносабати билан байрам тадбири ўтакизилди

Тантанали маросимда ҳудудий судлар жамоалари ҳам видеоконференц-алоқа орқали иштирок этдилар.

 

Олий суд раиси Бахтиёр Исломов ва Судьялар олий кенгаши раиси Холмўмин Ёдгоровлар байрам иштирокчиларини самимий қутлаб, бу йилги истиқлол тантаналари «Ватан учун, миллат учун, халқ учун!» бош ғояси асосида нишонланаётганлигини, бу ғоя судлар фаолиятида ҳам ўзининг теран ифодасини топиши учун ҳар бир судья ва суд ходими фаолиятини ушбу мезонлар асосида ташкил этиши лозимлигини таъкидладилар.

 

Олий суд раиси давлат раҳбарининг «Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг ўттиз тўрт йиллиги муносабати билан ҳарбий хизматчилар ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимларидан бир гуруҳини мукофотлаш тўғрисида»ги Фармонига биноан тақдирланган бир гуруҳ соҳа вакилларини самимий қутлади. Жумладан, Навоий вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси Рохила Худайбердиевага «Шуҳрат» медали тантанали равишда топширилди.

 

Тадбирда бир гуруҳ фахрийлар, судьялар ва ходимлар Олий суд раисининг Фармойиши билан таъсис этилган «Бенуқсон хизмати учун» кўкрак нишони билан тақдирланди. Жумладан, Навоий вилоят суди раиси Абдулло Аллаев ҳам ана шундай эътирофга сазовор бўлди.

 

Шунингдек, тадбир сўнгида вилоят суди раиси томонидан вилоят судларида фаолият юритиб келаётан бир гуруҳ судья ва суд ходимлари “Фахрий ёрлиқ” ва эсдалик совғалари билан тақдирландилар.

 

Навоий вилоят суди матбуот хизмати

Зарафшон шаҳрида ўтказилган тарғибот тадбири тафсилотлари

Зарафшон шаҳридаги “Кончилар” МФЙда жиноят ишлари бўйича Зарафшон шаҳар суди тергов судьяси Д.Эргашева, Зарафшон туманлараро иқтисодий суди раиси Ш.Ғофуровлар томонидан ҳуқуқий тарғибот тадбири ташкил этилиб, тадбир давомида Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Судлар фаолиятига замонавий ахборот-коммуникация технологияларини янада кенгроқ жорий этиш чора тадбирлари тўғрисида”ги 2017 йил 30 августдаги ҳамда “Суд ҳокимияти органлари фаолиятини рақамлаштириш чора–тадбирлари тўғрисида”ги 2020 йилнинг 3-сентябрдаги қарорларига асосан судлар фаолиятида замонавий технологияларни кенг жорий этилиши замирида, судга мурожаат қилишни эркинлаштириш, одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда судлар фаолиятида очиқлик ва шаффофликни таъминлаш имкони фуқароларга амалда яратиб берилганлиги, соҳадаги барча ислоҳотлар бир нарсага – судларда очиқлик, адолат устуворлигини таъминлашга қаратилганлиги юзасидан тушунтириш берилди.

Жумладан, ушбу ислоҳотларни давомчиси сифатида, 2025 йил 21 август куни Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 140-сонли Фармони қабул қилинди.

Шунингдек, ўтказилган мазкур тадбир жараёнида иштирокчиларга Ўзбекистон Республикаси Президентининг 140-сонли Фармони юзасидан батафсил маълумот берилиб ўтилди.

 

Дилобар Эргашева,

Жиноят ишлари бўйича Зарафшон шаҳар судининг тергов судьяси

 

Шерзод Ғофуров,

Зарафшон туманлараро иқтисодий судининг раиси

СУД ТИЗИМИДАГИ ИСЛОҲОТЛАР ДАВОМ ЭТМОҚДА

Суд тизими мустақил бўлмас экан, жамиятимизда ривожланиш бўлмайди, Янги Ўзбекистонда ҳар қандай баҳсли масалага адолатли ечим фақат одил суд томонидан топилиши керак. Судьялар ишига ҳар қандай аралашув кескин жазоланади, уларнинг хавотирсиз ишлаши учун барча зарур шароитлар яратилади. Қанчалик қийин бўлмасин, суд тизимидаги ислоҳотларимизни албатта давом эттирамиз.

Ш.М.Мирзиёев.

 

Ўтган давр мобайнида Ўзбекистонда барча соҳалар қатори суд-ҳуқуқ йўналишида ҳам кенг кўламли ишлар амалга оширилди. Мазкур йўналишнинг муҳим бир қисми бўлган суд тизимидаги илоҳотлардан кўзланган асосий мақсад суд ҳокимиятини чинакам мустаққилигини таъминлаш, суд тизимини такомиллаштириш, уни том маънодаги инсон ҳуқуқлари ҳимоячисига ва адолат қўрғонига айлантириш ҳисобланади.

Дастлаб Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Судлар фаолиятига замонавий ахборот-коммуникация технологияларини янада кенгроқ жорий этиш чора тадбирлари тўғрисида”ги 2017 йил 30 августдаги ҳамда “Суд ҳокимияти органлари фаолиятини рақамлаштириш чора–тадбирлари тўғрисида”ги 2020 йилнинг 3-сентябрдаги қарорларига асосан судлар фаолиятида замонавий технологияларни кенг жорий этилиши замирида, судга мурожаат қилишни эркинлаштириш, одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда судлар фаолиятида очиқлик ва шаффофликни таъминлаш имкони фуқароларга амалда яратиб берилди.

Соҳадаги барча ислоҳотлар бир нарсага – судларда очиқлик, адолат устуворлигини таъминлашга қаратилмоқда.

Ушбу ислоҳотларни давомчиси сифатида, 2025 йил йил 21 август куни Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 140-сонли Фармони қабул қилинди.

Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш ҳамда рақамлаштириш жараёнларини жадаллаштириш, шунингдек, судларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари учун қулай шарт-шароитлар яратиб беришнинг келгуси йиллардаги устувор мақсадлари этиб қуйидагилар белгиланди:

-биринчидан, суд ишларини юритишда қоғоз шаклидан воз кечиш мақсадида “Рақамли суд” концепцияси асосида ишларнинг юритилишини босқичма-босқич тўлиқ электрон шаклга ўтказиш;

-иккинчидан, фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларига кўрсатиладиган интерактив электрон хизматлар турларини ошириб бориш, суд ҳужжатларидан нусха олиш, суд ишлари билан танишиш, аризанинг судга тааллуқлилиги ва судловга тегишлилигини аниқлаш, сунъий интеллект ёрдамида суд харажатларини ҳисоблаш имкониятини яратиш, шунингдек, суд томонидан тақиқланган манба ва контентларнинг электрон реестрини юритиш;

-учинчидан, судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш учун зарур техник инфратузилма яратиш, шунингдек, ушбу йўналишдаги норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш бўйича чоралар кўриш;

-тўртинчидан, Олий суднинг ахборот тизимлари негизида суд ҳужжатлари архиви модулини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш;

-бешинчидан, судлар фаолиятини рақамлаштириш бўйича «Кибер ҳуқуқ» йўналишида илмий тадқиқотлар ўтказиш, шунингдек, судьялар ва суд аппарати ходимларининг рақамли саводхонлиги ва малакасини доимий ошириб бориш;

-олтинчидан, иқтисодий судлар тузилмасини оптималлаштириш орқали уларнинг фаолияти самарадорлигини ошириш ва ягона суд амалиётини шакллантириш;

-еттинчидан, “Рақамли суд” концепцияси асосида босқичма-босқич суд мажлиси залларини ташкил этиш ҳамда аҳоли ва судьялар учун қулай ва замонавий шарт-шароитлар яратиш, шунингдек, судьялар ва суд ходимларининг ижтимоий ҳимоясини кучайтириш.

Адолатли қарорлар қабул қилишга қодир бўлган, мустақил, турли хил таъсирларга қарши тура оладиган юксак малакали, ҳаёт тажрибасига эга судьялар корпусини шакллантириш бугунги кун талабидир. Мамлакатимиз раҳбари ўз маърузасида суд ходимлари олдига бу борада қатъий ва адолатли мезонларни белгилаб берди, яъни судьянинг онгида – адолат, тилида – ҳақиқат, дилида- поклик бўлиши кераклигини таъкидлади.

Суд ҳокимиятини чинакам мустақиллигини, фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликларининг ишончли ҳимоясини таъминлаш ҳамда одил судловга эришиш даражасини ошириш суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш соҳасида давлат сиёсатининг асосий устувор йўналишлари ҳисобланади.

 

Лутфулла Тошмуродов,

Навоий вилоят судининг судьяси

СУДЛАР ФАОЛИЯТИГА ОИД ЯНГИ ҚАБУЛ ҚИЛИНГАН ФАРМОН ТИЗИМНИ ЯНГИ БОСҚИЧГА ОЛИБ ЧИҚАДИ

Жамиятда инсонлар ўзаро ижтимоий ва бошқа муносабатларга кирар экан, низоли масалаларга дуч келиши табиий. Бундай масалаларнинг адолатли ечими учун эса холис бир шахс, холис бир масканга зарурат туғилади. Суд-ҳуқуқ тизими айнан ана шу вазифага, яъни жамиятда қонун устуворлиги, адолат барқарорлиги учун масъул ҳисобланади.

Бинобарин, ҳар бир давлатнинг қудрати, аввало, унда барча итоат этадиган тартиб-интизом ўрнатилгани, инсон ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳар томонлама ишончли ҳимоя қилишга қаратилган қонунларнинг мавжудлиги ва уларга изчил амал қилиш каби қатор мезонлар билан баҳоланади.

Айниқса, жамият ҳар жиҳатдан тез ўзгараётган, ривожланаётган бир даврда, хусусан, рақамли технологиялар ҳаётимизга изчил ва шиддат билан кириб келаётган шароитда бу вазифа олдимизга янги талабларни қўймоқда.

Шуни айтиш керакки, рақамлаштириш суд соҳасида ҳам катта имкониятлар эшигини очди. Судлов ишларини юргизиш самарадорлиги ва аҳолининг одил судловдан хабардорлик даражасини оширишга йўналтирилган замонавий ахборот-коммуникация технологиялари кенг жорий этила бошланди. Бу йўналишдаги ишлар ўз самарасини бериб, одамларнинг оворагарчилиги кескин камайди, судья ва суд ходимларининг ишлари осонлашиб, иш сифатига ижобий таъсир кўрсатгани ҳам бор гап.

Видеоконференцалоқа тизими биринчи навбатда фуқароларимизга жуда катта қулайликлар яратиб, суд мажлисларини масофадан туриб ўтказиш имконини берди. Яъни, иш бўйича тарафлар турли манзиллардан туриб суд мажлисида тўғридан-тўғри қатнашишлари мумкин. Бу аҳолининг жуда катта сарсонгарчилигининг олдини олди, вақти ва маблағини тежашга ёрдам берди.

Барча фуқаролар учун судларга электрон мурожаат қилиш, мурожаатлар ҳолатини онлайн тарзда кузатиб бориш, тарафларга маълумотларни электрон шаклда юбориш эса судларнинг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлади.

Дунё тажрибаси шуни кўрсатдики, энг мақбул сиёсат, бу ислоҳотларни босқичма-босқич амалга оширишдир. Яқинда Президент Шавкат Мирзиёев демократик ислоҳотларнинг изчил давоми сифатида суд тизимини такомиллаштириш ва одил судлов масалаларига оид тақдимот билан танишди ва соҳага оид иккита муҳим Фармонга имзо чекди.

Улардан бири “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармондир. Ушбу ҳужжатда белгиланган вазифа ва қоидалар миллий суд тизимимизда мутлақо янги давр бошланаётганидан дарак беради.

Сунъий интеллект технологиялари нафақат мамлакатимиз, балки халқаро миқёсда ҳам мисли кўрилмаган янгилик саналади. Бу усулдан одил судловда фойдаланиш ривожланган давлатлардагина йўлга қўйилган тажриба эканини ҳисобга олсак, уни мамлакатимиз учун улкан сиёсий ирода сифатида баҳолаш мумкин.

Фармон билан танишиб, унинг кенг қамровли эканлигига амин бўлдим. Ҳужжатдаги вазифалар аниқ белгиланган, ҳатто уларни амалга ошириш механизмлари ҳам равшан кўрсатиб берилган.

Давлат раҳбарининг янги фармонига кўра, судларнинг моддий-техника базасини яхшилаш ҳамда судьялар ва суд ходимларининг ижтимоий ҳимоясини кучайтиришга алоҳида эътибор қаратилади.

Адлия ва суд органларида кўп йиллар раҳбарлик лавозимларида ишлаганлигим туфайли суд биноларини қуриш, реконструкция қилиш, капитал таъмирлаш, моддий техникасини таъминлаш масаласининг қанчалик муҳим, маблағталаб ва оғир масала эканлигини яхши биламан.

Яшириб нима қиламиз, эски тизимда суд органлари келажакда тугаб кетади, деган абсурд тушунча ҳам бор эди. Шунинг учун суд органлари таъминотига деярли эътибор ҳам, маблағ ҳам ажратилмасди, ажратилгани ҳам ўз вақтида берилмасди. Судлар эски, мослаштирилган биноларда фаолият юритарди. Шу сабабли ҳам фармонда янги суд биноларини қуриш, борларини реконструкция қилиш ва капитал таъмирлашга Президентимиз алоҳида эътибор қаратгани мени жуда тўлқинлантирди. Негаки, бундай эътибор судлар учун илк бор кўрсатилмоқда.

Судьялар учун хизмат уйларини харид қилиш ва таъмирлаш масаласи ҳам фармонда ўз аксини топганлигини алоҳида таъкидлаш керак. Бошқа вилоят ёки туманга бориб ишлаётган судьялар аҳолидан хонадонларни ижарага олиб яшарди. Шу боис, кўпчилиги оиласини кўчириб олиб келолмасди. Бу ҳам қанча оворагарчиликка сабаб бўларди. Судьянинг ҳар бир оворагарчилиги эса, табиийки, унинг иш сифатига таъсир қиларди.

Яна бир муҳим масала, суд тизими учун кадрлар тайёрлашнинг тубдан такомиллаштирилишидир. Ўз касбини ардоқловчи, билимли, тажрибали, фидойи ва садоқатли кадрлар ҳар қандай соҳада ҳам муваффақият гаровидир. Хусусан, одил судловни таъминлашга худди шундай кадрлар жуда зарур.

Тўғри, бугунги кунда фаолият кўрсатаётган судьялар корпуси ҳақида илиқ фикрлар билдириш мумкин. Лекин жуда кўп натижаларга зўриқиш орқали эришиляпти. Айтмоқчиманки, соҳани янада ривожлантириш, такомиллаштириш орқали суд тизими учун ҳар томонлама етук, замонавий билим ва зарур касбий кўникмаларга эга юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини яратиш бугунги куннинг долзарб вазифасидир. Президентимизнинг “Одил судлов соҳасида юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони айнан ана шу масалалар ечимига қаратилган.

Фармонга кўра, Судьялар олий кенгаши ҳузуридаги Судьялар олий мактаби негизида Ўзбекистон Республикаси Одил судлов академияси ташкил этилади. Суд тизими учун юқори малакали ҳуқуқшунос кадрлар тайёрлаш тизимини халқаро стандартлар асосида янада такомиллаштириш, таълим, илм-фан ва амалиёт узвийлигини таъминлаш орқали профессионал судьялар корпусини шакллантириш Фармоннинг асосий мақсадидир.

Судьялар олий мактаби негизида Академия ташкил этилишини катта ва муҳим янгилик, деб ҳисоблайман. Академия Судьялар олий кенгаши ҳузурида фаолият юритувчи, юридик шахс мақомига эга бўлган иктисослаштирилган давлат таълим ва илмий-тадқиқот муассасаси ҳисобланади. Унга Судьялар олий кенгаши раисининг тақдимномасига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан ректор тайинланиши ўқув муассасасининг юксак нуфузини таъминлайди.

Бу ерда малакали профессор-ўқитувчилар таркиби шакллантирилади. Ўқув ишлари билан бирга илмий-тадқиқотлар олиб борилади. Хорижий таълим ва илмий-тадқиқот ташкилотлари билан ҳамкорлик йўлга қўйилади.

Судьялик лавозимларига номзодларни тайёрлаш, судья ва суд аппарати ходимларининг малакасини ошириш, раҳбарлик лавозимларини эгаллаш учун захирада бўлган судьяларни қайта тайёрлаш, таълим олувчиларда судьялик касбий маданиятини шакллантиришга бутунлай янгича ёндашув белгиланди.

Айниқса, судьялик лавозимларига номзодлар, судья ва суд аппарати ходимларида замонавий ахборот технологиялари ва сунъий интеллект имкониятларидан амалиётда фойдаланиш кўникмаларини шакллантиришга алоҳида эътибор қаратилади. Чунки, юқоридаги фармоннинг ижросини талаб даражасида таъминлаш учун, аввало, судья ва суд ходимлари зарур кўникмаларга эга бўлиши лозим.

Академияда таълим жараёни “Устоз-шогирд” анъанаси асосида йўлга қўйилиши менга жуда маъқул бўлди. Устоз-шогирдлик масалаласи ҳар қандай замон ва маконда ўзини тўла оқлаган. Устоз отангдек улуғ, деган ибора бежиз айтилмаган, ахир. Ота фарзандни дунёга келтирса, устоз муайян касб маҳоратини шакллантиради, унинг жамиятда ўз ўрнини топишига ёрдам беради. Устоз кўрган шогирдлар ўз касбини тезроқ, осонроқ ва теранроқ ўрганади, нисбатан камроқ хато қилади. Шу ўринда, Академияга ишга жалб этилган судьяларнинг ишлаган вақти судьялик стажига қўшилишини оқилона ечим деб биламан.

Судьялик лавозимларига номзодларни тайёрлаш Академиянинг олти ойлик касбий қайта тайёрлаш курсларида суд ихтисосликлари бўйича ташкил этилиши, қабул қилиш психология, чет тиллари ва суд ихтисослиги бўйича тест синовларини ўтказиш ҳамда ёзма имтиҳон ва якка тартибдаги суҳбатдан иборат танлов орқали амалга оширилиши ўта жиддий жараён бўлиши билан адолатли усул ҳамдир.

Академияда судья ва суд аппарати ходимларининг мажбурий малакасини ошириш тартиби жорий этилади. Бу тартиб мукаммал ишлаб чиқилганлиги эътиборга молик.

Шу билан бирга, фаолият самарадорлиги рейтингининг паст кўрсаткичларига эга судьялар навбатдан ташқари малака ошириши, Олий суд томонидан белгиланадиган мураккаб тоифадаги ишлар бўйича малака ошириш курслари ташкил этилиши, туман (шаҳар) ва вилоят судларининг тегишли раҳбарлик лавозимларини эгаллаш учун захирада бўлган судьяларнинг раҳбар кадрларни қайта тайёрлаш курсларида ўқитилишини алоҳида қайд этиш лозим.

Комил ишонч билан айта оламанки, бу икки Фармон мамлакатимизда суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг янги даврини бошлаб беради. Президентимизнинг соҳага катта эътибор бераётганлиги бу фармонлар ижроси учун талаб этиладиган меҳнат ва катта маблағлар ижросида кафолат бўлишига ва унинг натижалари тезда кўзга ташланишига ишонаман.

Анвар Исоков,

Жиноят ишлари бўйича Зарафшон шаҳар суди раиси.

ЯНГИ ҚОНУН ҚАБУЛ ҚИЛИНДИ

Мамлакатимизда инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни ва қадр-қиммати олий қадрият ҳисобланадиган инсонпарвар демократик давлатни барпо этиш борасида тизимли ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш борасида ислоҳотлар давом эттирилиб, Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 10 июлдаги “Ўзбекистон республикасининг маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги ЎРҚ-1075-сонли қонуни қабул қилинди.

Қонунга мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекси 2693-моддаси билан тўлдирилиб, бу моддада жабрланувчининг аризасига асосан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисида иш юритишнинг тартиблари белгиланди.

Жумладан, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг
40, 41, 44, 45, 46, 461, 52-моддаларида, 612-моддасида (бундан корхоналар, муассасалар, ташкилотлар мустасно), 1933-моддасида ҳамда 2022-моддасининг биринчи қисмида назарда тутилган маъмурий ҳуқуқбузарликлар жабрланувчининг ҳуқуқбузарни жавобгарликка тортиш ҳақидаги аризасига кўра жавобгарликка сабаб бўлиши белгилаб қўйилди.

Қонунга мувофиқ, жабрланувчи ночор аҳволда бўлганлиги, вояга етмаганлиги, ҳуқуқбузарга қарам бўлганлиги туфайли ёки бошқа сабабларга кўра ўз ҳуқуқларини ва қонуний манфаатларини ўзи ҳимоя қила олмайдиган алоҳида ҳолларда ваколатли органнинг мансабдор шахси жабрланувчининг аризасисиз ҳам маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишни юритишни бошлаши шарт ҳисобланади.

Шунингдек, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс
61-моддасининг биринчи ва иккинчи қисмларида назарда тутилган ҳуқуқбузарлик устав фондида давлат улуши мавжуд бўлмаган корхонага, муассасага, ташкилотга нисбатан унинг ходими томонидан содир этилганда мазкур корхона, муассаса, ташкилот раҳбарининг, мулкдорининг ёки ваколатли бошқарув органининг аризасига кўра жавобгарликка сабаб бўлади.

Кодекснинг 612-моддасида назарда тутилган ҳуқуқбузарлик устав фондида давлат улуши мавжуд бўлмаган корхонага, муассасага, ташкилотга нисбатан содир этилганда мазкур корхона, муассаса, ташкилот раҳбарининг, мулкдорининг ёки ваколатли бошқарув органининг аризасига кўра жавобгарликка сабаб бўлиши белгиланди.

 

 

Козим Козиев,

Жиноят ишлари бўйича Навбаҳор туман судининг тергов судьяси

 

Баҳодир Фармонов,

Жиноят ишлари бўйича Навбаҳор туман судининг девонхона мудири

Навоий вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати судьялари томонидан ўтказилган семинар тафсилотлари

Навоий вилоят суди фуқаролик ишлар бўйича судлов ҳайъатининг семинар машғулотлари режасига мувофиқ 2025 йил 22 август куни вилоят суди судьялари И.Шоймардонова ва А.Баҳроновлар Навоий шаҳар мактабгача ва мактаб таълими бўлимида меҳнат шартномасини бекор қилишда қонунчиликни қўллаш амалиёти ҳамда меҳнат шартномаси тарафларининг моддий жавобгарлиги мавзусида семинар йиғилиш ўтказилди.

Семинар иштирокчиларига меҳнат шартномасини бекор қилишда қонунчиликни қўллаш, жумладан меҳнат шартномасини тарафларнинг келишувига кўра бекор қилиш, муддатли меҳнат шартномасини унинг муддати тугаши муносабати билан бекор қилиш, меҳнат шартномасини ходимнинг ташаббусига ҳамда иш берувчининг ташаббусига кўра бекор қилиш тартиби, эътибор қаратилиши лозим бўлган ҳолатлар юзасидан тушунтириш берилди.

Шунингдек, семинар иштирокчиларига меҳнат шартномаси тарафларининг моддий жавобгарлиги меҳнат шартномаси тарафининг бошқа тарафга етказилган зиённинг ўрнини қоплаш мажбуриятини ифодалайдиган юридик жавобгарлиги, иш берувчи ходимни меҳнат қилиш имкониятидан ғайриқонуний равишда маҳрум этишнинг барча ҳолларида у олмаган иш ҳақининг ўрнини унга қоплаши шартлиги, боқувчи бўлган ходим меҳнат мажбуриятларини бажариши билан боғлиқ бўлган меҳнатда майиб бўлганлиги, касб касаллиги ёки соғлиққа етказилган бошқа шикаст туфайли вафот этган тақдирда иш берувчи марҳумнинг қарамоғида бўлган меҳнатга қобилиятсиз шахсларга зиённинг ўрнини қоплаши шартлиги, иш берувчи иш ҳақини, таътил тўловларини, меҳнат шартномаси бекор қилингандаги тўловларни ва (ёки) ходимга тўланиши лозим бўлган бошқа тўловларни тўлаш муддатини бузган тақдирда ҳар бир кечиктирилган кун учун фоизлар ҳисобланиши юзасидан тушунтиришлар берилди.

Семинарда масъул ходимлар томонидан берилган ўзларини қизиқтирган саволларига жавоблар берилди.

 

Азизжон Бахронов,

Навоий вилоят судининг судьяси

 

Ибодат Шоймардонова,

Навоий вилоят судининг судьяси

Навоий вилоят судида ўтказилган семинар тафсилотлари

Бугунги кунда республикамизда амалга оширилаётган ислоҳотларнинг асосий мақсади аҳоли учун муносиб ва сифатли ҳаёт тарзи яратишдир. Бунда эса коммунал хизматларнинг ўрни жуда юқори. Шунинг учун соҳа фаолиятини тўғри ташкил этиш, кўп квартирали уйларда жойлашган уй-жой ҳамда нотурар жой мулкдорлари ва уй-жойни бошқариш органлари ўртасидаги муносабатлардан келиб чиқадиган низоларни ҳал этишда вужудга келадиган муаммоларни олдини олишга алоҳида эътибор бериш талаб этилмоқда.

Бошқарув сервис компаниялари томонидан электрон тартибда судларга аризалар билан мурожаат қилиш амалиёти йўлга қўйилган бўлиб, бунда судларда ташкил этилган “Адолат” ахборот тизимлар комплекси имкониятлари муҳим аҳамият касб этмоқда.

Сўнги йилларда фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан Бошқарув сервис компанияларининг уй-жой мулкдорларидан дебиторлик қарздорликни ундириш юзасидан кўрилаётган ишлар сони ортиб бормоқда.

Бироқ судларга киритилаётган айрим  даъво аризаларда кўп квартирали уйдаги хонадон мулкдори (жавобгар еки қарздор) билан қонун талаби бўйича бошқарув шартномаси тузмасдан кўп квартирали уйдаги умумий мол-мулк ва унга туташ ер участкасини сақлаш билан боғлиқ ҳаражатларни тўлаш талаб этилмоқда.

Бу эса, суд ҳужжатлари юзасидан фуқароларнинг эътирозига (ижтимоий тармоқларда норозилик билан чиқишларига) сабаб бўлмоқда.

Шунга кўра Навоий вилоят суди томонидан прокуратура органлари ҳамда Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги бошқармаси ҳамкорлигида жойлардаги Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 7 ноябрдаги “Кўп квартирали уйларни бошқариш тўғрисида”ги Қонун талабларига риоя қилиш, хусусан шартномалар тузиш ва дебиторлик қарздорликларни ундириш ва бу борада суд буйруғи бериш ҳақида ёки даъво аризаси билан судга мурожаат қилиш тартиби, аризага илова қилинадиган ҳужжатлар рўйхати, суд харажатларини ундириш ва шу каби бошқа масалаларни ҳал қилишга бағишланган семинар машғулоти ташкил қилинди.

Семинарда иштирокчиларга Қонуннинг мазмуни ва моҳияти тушунтирилиб, судларда ушбу тоифадаги ишларнинг таҳлил натижалари етказилиб, қизиқтирган масаларига соҳа мутахассислариинг тушунтиришлари берилди.

 

Касимов Ихтияр Уралович,

Навоий вилоят суди раиси ўринбосари, фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси

Skip to content