Медиация институтининг янги ривожланиш босқичи

Бугунги кунда давлатимизда суд-ҳуқуқ соҳасида кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Бунинг натижасида хўжалик юритувчи субъектлар ва тадбиркорларнинг ўз ҳуқуқлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини чуқур англаб олишлари, иқтисодиёт ва ҳуқуқ соҳасидаги қарашларнинг тубдан ўзгараётганлиги, низоларни судгача ҳал қилишнинг муқобил усулларидан фойдаланишни тақозо этмоқда.

Бу борада эса ҳукуматимиз томонидан барча шароитлар, меъёрий ҳужжатлар ишлаб чиқилиб, амалиётга жорий этилмоқда.

Хусусан, 2025 йил 20 октябрда қабул қилинган “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига низоларни муқобил ҳал этишда медиация институтини такомиллаштиришга қаратилган ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-1089-сон Қонуни ҳам бунга яна бир мисол бўла олади.

Мазкур Қонунни қабул қилишдан асосий мақсад фуқаролар, тадбиркорлик субъектлари ўртасидаги низоларни самарали ва тезкор равишда ҳал этишга, медиация тартиб-таомилларининг ҳамма жойда қўлланилишини рағбатлантириш орқали судлардаги юкламани мақбуллаштириш ҳисобланади.

Қонун билан Ўзбекистон Республикасининг “Нотариат тўғрисида”ги, “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги Қонунларига ҳамда Ўзбекистон Республикасининг Оила, Фуқаролик процессуал ва Иқтисодий процессуал Кодексларига бир қатор ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Шунингдек, Қонун билан “Медиация” тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ҳам ўзгартириш ва қўшимчалар киритилиб, хусусан Қонунинг 3-моддаси: “ушбу Қонуннинг амал қилиши фуқаролик ҳуқуқий муносабатлардан, агар қонунда бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, шу жумладан тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш муносабати билан, мижоз ва банк (кредит ташкилотлари) ўртасидаги муносабатлардан, суғурта шартномасидан юзага келадиган муносабатлардан келиб чиқадиган низоларга, меҳнат ва оилавий ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низоларга медиацияни қўллаш билан боғлиқ муносабатларга нисбатан татбиқ этилади” деб ўзгартирилди.

Бундан ташқари, мазкур Қонун билан “Медиация” тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси Қонунига “Медиация соҳасини тартибга солиш” деб номланган янги 1¹-боб киритилди.

Шунингдек, медиатор томонидан медиация тўғрисидаги қонунчилик талаблари, Медиаторнинг касб этикаси қоидалари бузилганлиги, унга нисбатан интизомий жазо чоралари қўлланилишига сабаб бўлиши қайд этилди.

Шу билан бирга, Қонун билан Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал ва Иқтисодий процессуал кодексларига киритилган қўшимчаларга биноан, медиатив келишув тарафлар томонидан ихтиёрий равишда бажарилмаган тақдирда, уни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги иш медиатив келишув тузган тарафнинг аризасига биноан кўриб чиқилиши белгиланди.        

Хулоса қилиб айтганда, мазкур Қонуннинг қабул қилиниши медиация институтини янги ривожланиш босқичига олиб чиқиб, бу келгусида юридик ва жисмоний шахсларнинг низоларини судгача ҳал қилиш тизимида муҳим аҳамият касб этади.

 

Лутфулла Тошмуродов,

Навоий вилоят суди судьяси

 

Дилшод Турдиев,

Учқудуқ туман иқтисодий судининг раиси