Суд тизимида коррупцияни олдини олиш масалалари
Мамлакатимизда судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш, малакали
кадрларни танлаш, судьялик касбига тайёрлаш ва тайинлаш тизимини
такомиллаштириш, шунингдек, фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончини оширишда
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 7-декабр кунида қабул қилинган
“Судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳамда суд тизимида коррупцияни
олдини олиш самарадорлигини ошириш чора тадбирлари тўғрисидаги 6127-сонли
Фармони суд ҳуқуқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотларнинг мантиқий давоми
сифатида Судьялар мустақиллиги ва дахлсизлиги ва бу тизимда коррупцияни олдини
олиш масаласини давлат сиёсати даражасига
кўтарган муҳим ҳужжат ҳисобланади.
Фармонга биноан, судьялар мустақиллигини таъминлаш ва суд тизимида
коррупциянинг олдини олиш бўйича давлат сиёсатининг асосий йўналишлари этиб
қуйидагилар белгиланди:
судьяларнинг одил судловни амалга ошириш бўйича касбий фаолиятини ҳар
қандай кўринишдаги ташқи таъсирлардан самарали муҳофаза қилишни таъминлайдиган
ҳуқуқий механизмларни яратиш;
судьяликка кадрларни танлаш, тайёрлаш, лавозимга тайинлаш, шунингдек,
судьялар фаолиятини баҳолашда холислик ва шаффофликни таъминлаш, ушбу
жараёнларга замонавий ахборот технологияларини изчил жорий қилиш;
судьялар ва суд аппарати ходимлари орасида коррупция ҳолатларининг
олдини олиш ва барвақт аниқлашга қаратилган тизимни йўлга қўйиш ҳамда суд
тизимида аниқланган ҳар қандай коррупциявий ҳаракатни муросасиз ҳолат деб
баҳолаш;
судьяларнинг касбий малакаси, маънавияти ва масъулиятини ошириш бўйича
комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш орқали юксак профессионал судьялар
корпусини шакллантириш.
Мазкур Фаромон суд тизими фаолиятида очиқлик ва шаффофликни таъминлашни
муҳим асосларини белгилаб берди яъни илк бор судьялик лавозимларига номзодларни
танлаш бўйича имтиҳон жараёнларини Интернет тармоғи (веб-сайт) орқали онлайн
тарзда ёритиб боришни йўлга қўйиш, судьялик лавозимига номзодлар ва
судьяларнинг психологик портрети бўйича касбга муносиблигини баҳолашга
кўмаклашувчи электрон дастурни ишлаб чиқиш ва жорий қилиш, судья фаолиятининг
самарадорлигини электрон рейтинг орқали очиқ ва шаффоф баҳолашни таъминлайдиган
аниқ мезонларни ишлаб чиқиш ва амалиётга татбиқ этиш, Қорақалпоғистон
Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар умумюрисдикция судлари ташкил этилиши
муносабати билан 2021 йил 1 январдан ушбу судларнинг малака ҳайъатларини
шакллантириш шулар жумласидандир.
Фармонга биноан судьяларнинг юридик жавобгарлиги масаласини ҳал этиш
пайтида уларнинг одил судлов билан боғлиқ фаолиятига ҳар қандай аралашувнинг
олдини олиш мақсадида 2021 йилдан бошлаб:
судьяларнинг дахлсизлигини бузганлик ва одил судловни амалга ошириш
борасидаги фаолиятига аралашганлик ҳолатлари юзасидан Кенгаш раиси томонидан
киритилган тақдимнома прокуратура органлари томонидан бир ой муддатда кўриб
чиқилиб, жиноят иши қўзғатилганлиги ёки қўзғатиш рад этилганлиги ҳақида
Кенгашга Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси томонидан хабар бериш;
судьяларни ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга гувоҳ ёки гумон
қилинувчи сифатида сўроқ қилиш учун чақиришга тегишли малака ҳайъатлари
розилиги билан йўл қўйиш;
суд ҳокимияти мустақиллигини ва судьялар дахлсизлигини таъминлаш, одил
судловни амалга оширишга тўсқинлик қилаётган омиллар ва тизимда коррупцияга
қарши курашиш ҳолати юзасидан Кенгаш раиси томонидан Ўзбекистон Республикаси
Президентига йил якуни бўйича ахборот тақдим этиб бориш тартиби ўрнатилди.
Фармон асосида Кенгашнинг судларда коррупцияни келтириб чиқарувчи
омилларни тизимли равишда бартараф қилиш ва унга қарши курашиш самарадорлигини
ошириш борасида ваколатларини кучайтириш мақсадида, Ўзбекистон Республикаси
Президенти томонидан тайинланадиган ва лавозимидан озод этиладиган, фаолиятини
доимий асосда амалга оширадиган Кенгаш раисининг ўринбосари лавозимини жорий
этилди, судьялар дахлсизлигини таъминлаш бўйича суд инспекцияси негизида
Судьялар дахлсизлигини таъминлаш ва коррупциянинг олдини олиш бўйича суд
инспекциясини тузилди.
Судьяларнинг одил судловни амалга оширишдаги фаолиятини рағбатлантиришни
йўлга қўйиш, «Ибратли судья» мукофотини, одил судловни амалга оширишда узоқ
йиллар самарали меҳнат қилиб пенсияга чиққан судьялар учун «Суд фахрийси»
кўкрак нишонини жорий этилди, шунингдек кенгаш ҳузурида амалдаги моддий ва
процессуал ҳуқуқ нормаларини тўғри қўллаш бўйича тавсиявий характерга эга
бўлган маслаҳатлар ҳамда судьяларнинг одоб-ахлоқ қоидаларини муайян вазиятларда
қўлланилиши юзасидан сўровларига тушунтиришлар бериш ваколатига эга бўлган
жамоатчилик асосида фаолият юритувчи Судьялар клубини ташкил этилди.
Турғун
Қаҳҳоров,
Навоий
вилоят судининг судьяси