Навоий шаҳрида жойлашган 16-сонли умумтаълим мактабида судья ва ёшлар учрашуви бўлиб ўтди
Кун тартибидаги масалалар юзасидан дастлаб Навоий шаҳридаги 16-мактаб директори ўринбосари Б.Джўраев сўзга чиқиб, Кармана туманлараро иқтисодий судининг судьялари томонидан амалий дарс машғулоти ўтказилиши белгиланганлигини таъкидлаб, машғулот иштирокчиларига маърузачиларни таништирди ва сўз навбатини судъя Ф.Баҳроновга берди.
Судья Ф.Баҳронов сўзга чиқиб, аввало коррупция тушунчаси, уларни келтириб чиқарувчи омиллар, коррупциянинг жамият ривожига салбий таъсири, ёшларни коррупцияга тоқатсизлик руҳида тарбиялашнинг аҳамияти юзасидан қуйидаги бир қатор фикрларни билдириб ўтди:
Жумладан, Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Қонунига кўра коррупция шахснинг ўз мансаб ёки хизмат мавқеидан шахсий манфаатларини ёхуд ўзга шахсларнинг манфаатларини кўзлаб моддий ёки номоддий наф олиш мақсадида қонунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек бундай нафни қонунга хилоф равишда тақдим этиши эканлигини, қонунийлик, фуқаролар ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг устуворлиги, очиқлик ва шаффофлик, тизимлилик, давлат ва фуқаролик жамиятининг ҳамкорлиги, коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирлар устуворлиги ва жавобгарликнинг муқаррарлиги коррупцияга қарши курашишнинг асосий принциплари эканлигини, Ўзбекистон Республикаси Коррупцияга қарши курашиш агентлиги, Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси, Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик хизмати, Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги Иқтисодий жиноятларга қарши курашиш департаменти коррупцияга қарши курашиш бўйича фаолиятни бевосита амалга оширувчи давлат органлари ҳисобланишини таъкидлаб ўтди.
Шунингдек, маърузачининг келтириб ўтишича, жаҳон банкининг ҳисоб-китобига кўра ҳар йили бир триллион АҚШ доллари миқдоридаги пуллар коррупциявий жиноятларга, порага сарфланади. Коррупция мамлакат бойлигининг камайиб кетишига ва аҳоли турмуш даражасининг пасайиб кетишига олиб келади. Коррупция ҳар бир шахсга ва ҳар бир фуқарога, ҳаттоки у тўғридан тўғри дуч келмасада таъсир қилади. Коррупция тадбиркорлик ва ишбилармонликнинг ривожига салбий таъсир ўтказади. Ҳукумат меҳнаткашларга ва ижтимоий ёрдамга муҳтож шахсларга харажат қилиши лозим бўлган суммаларнинг камайишига, китоб, компьютер, дори воситалари сотиб олишнинг камайишига олиб келади. Давлат томонидан ажратиладиган ижтимоий харажатларнинг, масалан мактабгача ва мактаб таълимига, шифохоналарга, йўллар қурилишига, оқова сув ва тартиботни сақлашга кетадиган харажатларнинг камайишига, бу харажатларнинг нооқилона ишлатилишига, кўрсатиладиган хизматлар сифатининг пасайишига олиб келади. Коррупция кимда пул ва танишлар кўп бўлса, уларга қонунларни ва ҳукумат қарорларини ўзларига мослаб ўзгартиришга, ҳукуматга бўлган ишончнинг йуқолишига олиб келади.
Олиб борилган тадқиқодларга кўра мамлакатлар коррупцияга қарши курашишни олиб борганда давлат даромадлари, бюджетга тушум тўрт карра ошишига, бизнеснинг уч фоиз тез ривожланишига ва болалар ўлимининг 75 фоизга пасайишига олиб келиши аниқланган.
Коррупцияни йуқолишига мажбур қилмагунимизча у йуқолмайди. Барчада шунга қатъий хоҳиш-ирода бўлиши, пора бермаслиги ва пора олмаслиги шарт. Қонуний усулда ўз мақсадимизга эришишга ҳаракат қилишимиз керак. Коррупция ҳолатларини жамоатчиликка ошкор қилиш муҳим.
Коррупция жамиятда ва иқтисодиётда, ҳаётнинг барча соҳаларида янгиликнинг кириб келишини секинлаштиради.
Дунёдаги тадбиркорларнинг учдан бир қисми коррупцияни бизнеснинг ривожидаги асосий тўсиқ деб билади.
Зимбабведа коррупция шунчалик ривожланган ва ёмон тусга кирганки, бу давлатнинг шифокорлари, ҳаттоки улар ҳомилани дунёга келтирганлиги учун оналардан 50 АҚШ доллари, чақалоқларнинг йиғлагани учун 5 АҚШ доллари миқдорида жарима-пора ундиришади.
Қадимги Форс давлатида подшо Камбис Сизамна исмли порахўр қозининг терисини шилиб олиб, судья курсисига боғлаб қўйишни буюрган.
Курсига ўтирга қози порахўрлик нима оқибатларга олиб келишини кўриб туриши учун.
Россия императори Петр I биринчилардан бўлиб Россияда порахўрликка қарши курашувчи фискаль хизматни ташкил қилган.
Нью-Йоркдаги Чемберс-стрит кўчасида Твид суди биноси дунёга коррупциянинг энг машҳур кўриниши сифатида кирган. Чунки, маҳаллий ҳокимият идорасида 1850–1870 йиллар ишлаган амалдор Уильям Твид қурилишда ҳар қандай воситалар орқали бойишга ҳаракат қилганлиги оқибатида, қурилиш давлат бдюжетига Алясканинг Россиядан сотиб олишга кетган пулдан бир ярим баробар кўп харажатга тушган.
Раислик этувчи навбатдаги маъруза учун сўзни Кармана туманлараро иқтисодий суди судъяси Ҳ.Саъдуллаевга берди.
Ҳ.Саъдуллаевга ўз маърузасида машғулот иштирокчилари асосан юқори синф ўқувчилари эканлигини таъкидлаб, уларга 16 ёшдан 18 ёшгача бўлган вояга етмаган шахсларнинг маъмурий ҳуқуқбузарлиги ва бунинг учун белгиланган жавобгарлик хусусида қисқача тушантириш бериб ўтди.
Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 14-моддаси вояга етмаганларнинг маъмурий ҳуқуқбузарлик учун жавобгарлиги кўрсатиб ўтилганлигини, унга кўра маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган ўн олти ёшдан ўн саккиз ёшгача бўлган шахсларга нисбатан Болалар масалалари бўйича комиссиялар тўғрисидаги низомда назарда тутилган чоралар қўлланилишини, агарда ушбу шахслар маъмурий ҳуқуқбузарликларни содир этган тақдирда, улар умумий асосларда маъмурий жавобгарликка тортилишларини, уларда белгиланган маъмурий жарима тўловлари миқдори базавий ҳисоблаш миқдорининг ўндан бир қисмидан бошланиб, БҲМнинг икки юз бараваригача бўлган жарималар ҳам назарда тутилганлиги ҳақида тушунтириш берди.
Шунингдек, содир этилган ҳуқуқбузарликнинг хусусиятини ва ҳуқуқбузарнинг шахсини ҳисобга олган ҳолда мазкур шахсларга нисбатан (бундан ушбу Кодекснинг 194, 1941 ва 1961-моддаларида назарда тутилган ҳуқуқбузарликларни содир этган шахслар мустасно) ишлар болалар масалалари бўйича туман (шаҳар) комиссиялари ихтиёрига берилиши мумкинлигини, ушбу Кодекснинг 61, 2061-моддаларида назарда тутилган ҳуқуқбузарликларни содир этган шахсларнинг ишлари эса шу комиссияларга берилиши лозимлигини алоҳида таъкидлаб ўтди.
Шу билан, маърузачилар келгусида амалий машғулот иштирокчиларига ёшларнинг ўз ҳуқуқий билими ва маданиятини ошириши, уларнинг қонунларга итоаткорлик ва ҳуқуқбузарликларга, коррупцияга тоқатсизлик руҳида тарбияланиши муҳим эканлиги хусусида тегишли кўрсатмалар бериб, уларга келгусида таҳсил олиш ва ишларида муваффақиятлар тилаб, ўз маърузаларини якунлашди.
Бахронов Фахриддин,
Кармана туманлараро иқтисодий судининг судьяси,
Саъдуллаев Хамидулла,
Кармана туманлараро иқтисодий судининг судьяси