Янгиликлар Archives - Навоий вилоят суди

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди томонидан Конституциямиз қабул қилинганлигининг 33 йиллиги муносабати билан “Судья ва ёшлар” учрашуви» ўтказилди

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар судининг ташаббуси билан Ўзбекистон ёшлар иттифоқи Навоий вилоят кенгиши билан ҳамкорликда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг 33 йиллиги муносабати билан “Очиқ эшиклар куни” ҳамда «Судья ва ёшлар » учрашуви ўтказилди.

Ёшлар билан учрашув жараёнида суд-ҳуқуқ тизимидаги янгиликлар, одил судлов тамойиллари ҳамда ҳуқуқий маданиятни юксалтириш масалалари муҳокама қилинди.

Ёшлар ўзларини қизиқтирган саволларига судьялардан бевосита жавоб олдилар, ҳуқуқий билимларни ошириш, адолат ва масъулият каби тушунчаларнинг ҳаётдаги ўрни ҳақида фикр алмашилди.

Бундай учрашувлар ёшларнинг ҳуқуқий саводхонлигини оширишга, уларнинг фуқаролик позитсиясини мустаҳкамлашга хизмат қилади.

Баходир Алиқулов,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди раиси

Улуғбек Исмаилов,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди тергов судьяси

Навбаҳор туман судлари томонидан ўтказилган семинар тафсилотлари

Ўзбекистон маҳаллалар уюшмаси Навбаҳор туман бўлими биносида жиноят ишлар бўйича Навбаҳор туман суди, фуқаролик ишлари бўйича Навбаҳор туманлараро суди ҳамда Навбаҳор туманлараро иқтисодий судлари ташаббуси билан “Коррупцияга қарши курашиш”, “Оилавий маиший зўравонлик” ҳамда судларда хусусий ажримларнинг ижросини юзасидан йиғилиш бўлиб ўтди.

Шу билан бирга, Коррупцияга қарши курашиш тўғрисидаги Қонуннинг 5-моддасига асосан белгиланган йўналишларга амал қилган ҳолда ташкилотдада ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтириш, коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш, шунингдек, ушбу йўналишда тегишли чора-тадбирлар амалга оширилаётганлиги ҳамда коррупсияга оид ҳуқуқбузарликларни содир этганлик учун жавобгарликнинг муқаррарлиги принципини таъминлаш бўйича барча зарур чоралар кўрилиши таъкидланди.

Тадбирда Ўзбекистон Республикаси Олий суди томонидан тасдиқланган “Жиноят ишлари бўйича республика судлари томонидан чиқарилган хусусий ажримларнинг самарадорлигини ошириш юзасидан” чора-тадбирлар режасининг 4-банди ижроси юзасидан ҳудуддаги давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, жамоат бирлашмалари билан суднинг хусусий ажрими ижросини тўғри ташкил этиш ҳамда хусусий ажримининг ижросини таъминлаш борасида амалга оширилиши зарур бўлган чора-тадбирлар белгиланди.

Акрам Хамраев,

Фуқаролик ишлари бўйича Навбаҳор туманлараро суди раиси

Бекзод Джумаев,

Навбаҳор туманлараро иқтисодий суди раиси

Козим Козиев,

Жиноят ишлари бўйича Навбаҳор туман судининг тергов судьяси

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди томонидан ўтказилган семинар тафсилотлари

Жиноят ишлар бўйича Навоий шаҳар суди раиси, Навоий транспорт прокурори ҳамда Навоий вилояти Транспортда хавфсизликни таъминлаш бошқармаси бошлиғи ҳамда “Навоий халқаро аэропорти” МЧЖ раҳбар, ходимлари иштирокида “Коррупцияга қарши курашиш” мавзусида йиғилиш бўлиб ўтди. Йиғилишда Коррупцияга қарши курашиш Давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири эканлиги, содир этилаётган жиноятлар ва уларнинг оқибатлари ҳақида фикр мулоҳазалар билдирилди.

Баходир Алиқулов,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди раиси

Конституция – инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишнинг гаровидир

Барчага маълумки, 2023 йил 30 апрель куни бўлиб ўтган умумхалқ референдумида Ўзбекистон Республикасининг янги таҳрирдаги конституцияси қабул қилинди.

Ўзбекистонда 2023 йилда янги тахрирда Конституция қабул қилиниши масаласи кўтарилганда, унда инсон ҳуқуқларини янада кенгайтириш, инсон ҳуқуқларини таъминлаш механизмини, инсон ҳуқуқларини таъминлашда давлат маъсулиятини кучайтириш зарурати мавжудлигидан келиб чиқилди.

Янги таҳрирдаги Конституциянинг муқаддимасида “Биз, Ўзбекистоннинг ягона халқи, инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни ва қадр-қиммати олий қадрият ҳисобланадиган инсонпарвар демократик давлатни, очиқ ва адолатли жамиятни барпо этиш борасида ҳозирги ва келажак авлодлар олдидаги юксак масъулиятимизни англаган ҳолда ушбу Конституцияни қабул қиламиз ва эълон қиламиз” деб кўрсатилиши, Конституциянинг асосий мақсади инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишга қаратилганлигини англатади.

Дарҳақиқат, Конституциядаги нормаларга диққат билан эътибор қаратадиган бўлсак, унда инсон манфаатлари давлат манфаатларидан устун қўйилганлигини кўришимиз мумкин бўлади.

Биргина мисол, Конституция 20-моддасининг бешинчи қисмида “Инсон билан давлат органларининг ўзаро муносабатларида юзага келадиган қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин этилади” деб кўрсатиб ўтилди. Бу қоида баъзи бир ҳуқуқий муносабатларни тартибга солувчи қонун нормаларида келтирилган бўлса-да, бошқа қонун нормаларида назарда тутилмаган эди. Бундай қоиданинг Конституцияга киритилиб, Конституциявий норма сифатида қабул қилиниши, Ўзбекистон Республикасида инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликлари, манфаати ҳамма нарсадан устун эканлигини англатади.

Конституцияда инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари анча кенгайтирилди. Янги ҳуқуқлар ва қоидалар белгиланди. Буни аввалги “Иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар” боби, “Иқтисодий, ижтимоий, маданий ва экологик ҳуқуқлар” деб ўзгартирилганида ҳам кўриш мумкин. Аввалги Конституцияда инсон хуқуқлари учун 23 та модда ажратилган бўлса, янги тахрирдаги Конституцияда 34 та модда мавжуд бўлди. Инсон ҳуқуқларига тааллуқли моддалардаги нормалар 37 тадан 98 тага кўпайди. Бу дегани фақат янги моддалар қўшилиб қолинмай, янги нормалар билан ҳам бойитилди.

Ўлим жасоси тақиқланиши, инсонни шаъни ва қадр-қиймати дахлсиз эканлиги, ҳеч нарса уларни камситиш учун асос бўлиши мумкин эмаслиги, ҳеч ким қонунга асосланмаган холда хибсга олиниши, ушлаб турилиши, қамоққа олиниши, қамоқда сақланиши ёки уни озодлиги бошқача тарзда чекланиши мумкин эмаслиги, шахсни суднинг қарорисиз 48 соатдан ортиқ ушлаб туриш мумкин эмаслиги, уни ушлаш чоғида унга тушунарли тилда унинг ҳуқуқлари ва ушлаб туриш сабаблари тушунтирилиши шартлиги, айбсизлик призумцияси аниқ белгиланганлиги, айбсизликка оид барча шубхалар, уларни бартараф этиш имконияти тугаган бўлса айбланувчи, судланувчи ёки махкумнинг фойдасига ҳал қилиниши, хар ким ўзига ва яқин қариндошларига қарши гувохлик беришга мажбур эмаслиги агар шахснинг ўз айбини тан олганлиги унга қарши ягона далил бўлса, у айбдор деб топилиши ва жазоланиши мумкин эмаслиги каби нормаларнинг конституцияга киритилганлиги инсонпарвар давлат йўлидан бораётганимизни англатади.

Конституциянинг 54-моддасида “Инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш давлатнинг олий мақсадидир.

Давлат инсон ҳамда фуқарониниг Конституция ва қонунларида мустаҳкамланган ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлайди” – деб мустаҳкамланганлиги, давлатнинг ўз зиммасига катта маъсулиятни олганлигини англатади. Бу норма давлатнинг мақсади асосида, маъсулиятини Конституциявий даражада мустаҳкамлайди.

Конституция 55-моддасининг учинчи қисмида, “Ҳар кимга бузилган ҳуқуқ ва эркинликларини тиклаш учун унинг иши қонунда белгиланган муддатларда ваколатли, мустақил ҳамда холис суд томонидан кўриб чиқилиши ҳуқуқи кафолатланади” деб кўрсатилган бўлиб, ушбу норма ҳам конституция – инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишнинг гарови эканлигидан далолат беради.

Улуғбек Исмаилов,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар судининг тергов судьяси

Коррупция жамият тараққиётига тўсиқ

Коррупция ҳар қандай давлат ва жамият ривожига жидддий салбий таъсир кўрсатувчи хавфли омил, бу омил туфайли давлатнинг ривожланиши секинлашади, бу иллат жамиятни турли йўллар билан исканжага ола бошлайди, натижада ҳукумат тизими ишдан чиқади, демократик институтларга путур етади, қонун устуворлигига жиддий зиён етказади, инсон ҳуқуқлари бузилади, унинг салбий таъсири остида фуқароларнинг адолатга, ҳақиқатга ва давлат органларига ишончи йўқолади, жамиятда инсоният хавфсизлигига таҳдид солувчи уюшган жиноятчилик, терроризм каби салбий ҳодисалар илдиз отади.

“Коррупция”атамасининг лўғавий маъноси ҳам лотинча “оруптио” сўзидан олинган бўлиб, пора бериб сотиб олиш, маънавий жиҳатдан бузилиш, ишдан чиқиш деган маъноларни англатади, қонун ҳужжатларида коррупция тушунчасига қуйидагича таъриф берилган, шахснинг ўз мансаб ёки хизмат мавқеидан шахсий манфаатларини ёхуд ўзга шахсларнинг манфаатларини кўзлаб моддий ёки номоддий наф олиш мақсадида қонунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек бундай нафни қонунга хилоф равишда тақдим этишдир, соддароқ қилиб айтганда, коррупция мансабдор шахснинг қонунчилик ва ахлоққа зид равишда ўзининг бошқарув ваколатларидан фойдаланиб, шахсий мақсадда фойда олиш учун давлат ҳокимиятини суистеъмол қилишдир.

Коррупциянинг тарихи антик даврларга бориб тақалади, қадимги Юнонистон ва Мисрда оддий халқни оқосоқоллар ва амалдорларга совға саломлар беришдан бошланган бу коррупция ҳозирги даврга қадар давом этмоқда.Коррупцияни келиб чиқиш сабабларини аниқлаш унга қарши курашишнинг самарали йўлларини топиш бўйича мутахассислар, турли институтлар ва халқаро ташкилотлар томонидан юзлаб, минглаб тадқиқотлар ўтказилиб келинмоқда, ўзига хос рейтинлар тузилиб, ҳатто коррупциянинг хилма хил кўринишидаги формулалар ҳам ишлаб чиқилган, лекин ҳанузгача барча давлатлар ва миллатлар учун асқотадиган ягона ечим топишганича йўқ.

Тадқиқотчилар коррупцияни асосий сабаблари сифатида тўртта омилни кўрсатадилар.

Биринчичси иқтисодий сабаблар, бу ҳақда Мухтарам Президентимиз ҳам ўзларининг чиқишларида кўп маротаба сўз юритиб келади,бунда иқтисодий фаолиятга нисбатан турли хил чеклашлар, амалдорларнинг кенг, назоратдан холи, чекланмаган ёки рухсат бериш ёхуд тақиқилаш ваколатлари коррупцияга замин яратади. Шу билан боғлиқ ҳолда йирик маблағларга эга бўлган айрим ишбилармонлар ўз даромадларини кўпайтириш мақсадида ва рақобатда алоҳида имтиёзларга эга бўлиш учун ҳукумат амалдорларини пора эвазига сотиб олиб, уларни ўз ихтиёрларига буйсундиришга интиладилар.

Иккинчиси ҳуқуқий сабаблар. Коррупциянинг ривожи қонунларнинг сифатига боҳлиқдир. Мукаммал бўлмаган, номигагина қабул қилинган,бўшлиқлардан иборат қонунлар ишламайди ва айрим уддабуронлар бундан усталик билан фойдаланадилар.

Учинчиси-давлат бошқарув тизимидаги нуқсонлар, демократик институтларнинг кучсизлиги, ОАВ га нисбатан цензурани мавжудлиги, жамоатчилик назоратини йўқлиги бунинг натижасида ҳукумат фаолиятининг ёпиқлиги .

Тўртинчиси.Ижтимоий сабаб ёки жамиятдаги муҳит аҳолининг ҳуқуқий билими, маданият даражаси маънавияти, уюшқоқлиги ва жамоат фаоллигини пастлиги.

Коррупция ҳар қандай давлат ва жамият ривожига жиддий салбий таъсир кўрсатувчи хавфли омил, барча мамлакатларга тахдид солувчи салбий ижтимоий ҳодиса ҳисобланади, шу сабабдан бу иллатга бутун дунё қарши курашади бу борада, БМТ томонидан 12 та, Европа Итифоқи томонидан 8 та, МДХ томонидан 6 та йирик ҳужжатлар қабул қилинган, БМТ бош ассамбелиясини 21.11.2003 йилдаги резолюциясига асосан 2004 йилдан бошлаб “9-декабр Бутунжаҳон коррупцияга қарши курашиш куни” сифатида нишонланиб келинмоқда.

Мамлакатимизда коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши муросасиз курашишнинг илғор халқаро стандартларга асосланган ҳуқуқий тизим яратилган. Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши кураш тўғрисида”ги, “Давлат бошқарув органларининг фаолиятининг очиқлиги тўғрисида”ги, “Давлат харидлари тўғрисида”ги “Жамоатчилик назорати тўғрисида”ги каби қонунлар, Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасида коррупцияга қарши курашиш тизимини янада такомиллаштириш тўғрисида”ги, “Судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳамда суд тизимида коррупциянинг олдини олиш самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги “Коррупцияга қарши курашиш фаолиятини самарали ташкил этишга доир қўшимча чора тадбирлар тўғрисида”ги, «Коррупцияга қарши муросасиз муносабатда бўлиш муҳитини яратиш, давлат ва жамият бошқарувида коррупциявий омилларни кескин камайтириш ва бунда жамоатчилик иштирокини кенгайтириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ўнлаб Фармон ва Қарорлари шулар жумласидандир.

Мазкур қонун ҳужжжатлари асосида коррупциявий хавфларни аниқлаш ва тизимли таҳлил қилиш, уларни келтириб чиқарувчи омилларни бартараф қилиш учун масъул бўлган алоҳида орган Коррупцияга қарши курашиш агентлиги ташкил этилди, шунингдек коррупцияга қарши кураш бўйича Республика идоралараро комиссияси тузилди. Давлат органлари ва ташкилотларининг фаолиятида очиқлик, ошкоралик ва шаффофликни таъминлаш ҳамда мансабдор шахсларнинг аҳоли олдидаги ҳисобдорлигини йўлга қўйиш орқали давлат бошқарувида самарали ва таъсирчан жамоатчилик назоратини амалга ошириш учун зарур шароитлар яратилди. Давлат ҳокимияти органлари ва йирик хўжалик юритувчи субъектларда коррупцияга қарши ички назорат тузилмалари фаолияти йўлга қўйилди.

Республикамизда Коррупцияга қарши курашиш агентлиги томонидан юритиладиган «Коррупцияга оид жиноятларни содир этишда айбдор деб топилган шахсларнинг очиқ электрон реестри” жорий этилмоқда,қонунчиликка асосан эндиликда реестрга киритилган шахслар, давлат хизматига кириш ва давлат мукофотлари билан тақдирланиши, сайланадиган ва алоҳида тартибда тайинланадиган лавозимларга номзодларининг кўрсатилиши, давлат органлари ҳузуридаги жамоатчилик кенгашлари ҳамда идоралараро коллегиал органларнинг аъзоси бўлиши, улар томонидан таъсис этилган ва (ёки) улар иштирокчиси ҳисобланган тадбиркорлик субъектлари давлат харидларида ва давлат-хусусий шериклик тўғрисидаги битимда иштирокчи (ижрочи) сифатида қатнашиши, шунингдек, давлат активларини хусусийлаштириш билан боғлиқ тендер ва танлов савдоларида иштирок этиши, давлат улуши 50 фоиздан юқори бўлган ташкилотлар ҳамда давлат таълим муассасаларида раҳбарлик лавозимларида фаолият юритиши тақиқланади.

2022 йил 1 январдан бошлаб, давлат хизматчилари, давлат улуши 50 фоиздан юқори бўлган ташкилотлар, давлат корхоналари ва муассасалари раҳбарлари ва ўринбосарлари, уларнинг турмуш ўртоғи ва вояга етмаган фарзандларининг даромадлари ва мол-мулкини мажбурий декларация қилиш тизими жорий этилади.

Республикамизда коррупцияга қарши курашувчи идоралар томонидан коррупциянинг ҳар қандай кўринишларига нисбатан жавобгарлик муқаррарлигини таъминлаш учун барча куч ва воситаларни сафарбар этмоқда, бундай ҳуқуқбузарлик учун кескин жавобгарлик чоарларини қўллаш масаласи қатъий ҳисобга олинган, дарҳақиқат коррупцияга қарши курашиш, бу соҳада самарали чора тадбирлар ишлаб чиқиш масалалари давлатимиз раҳбарининг ҳам доимий диққат марказидадир.

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, бу борада олиб борилаётган ишлар билан асло хотиржамликка берилиб бўлмайди, суд статистикасига мурожаат этадиган бўлсак, 2024 йил давомида вилоятимизда жиноят ишлари бўйича судлар томонидан коррупция билан боғлиқ кўриб чиқилган 563 та жиноят иши кўрилган бўлиб, (521) та шахсга нисбатан жазо тайинланиб ҳукм чиқарилганлиги, шулардан 15 нафари 60 ёшдан ошган шахслар, 85 нафари аёллар эканлиги, энг ачинарлиси шу жиноят иштирокчиларини орасида 107 нафар ёшларнинг мавжудлиги, коррупция деб аталган иллатга қарши курашиш нақадар долзарб эканлигидан далолат беради.

Коррупцияга аралашган, бу жирканч иллатга қўл урган одам учун улуғ нарсалар, муътабар туйғуларни қадри йўқолади,бундай одамлар ҳаётда ҳамма нарсани сотиб олиш ёки сотиш мумкин деб уйлайди, улар иймон эътиқодга ишонмайди, айни пайтда бундай кимсаларга ҳеч нарсани ишониб топшириб бўлмайди. Биз учун қадрли бўлган ҳадиси шарифда ҳам пора олувчини ҳам, берувчини ҳам ва унга далолат қилувчини ҳам лаънатланганлиги бу ҳаракатларни содир этиш ислом ва шариатда ҳам нақадар оғир гуноҳ саналишидан далолат беради.

Коррупция балосидан қутулиш, жамиятни унинг чангаликдан озод этиш ҳақида ҳаммамиз уйлашимиз, бунинг заруриятини ҳар биримиз юрагимиздан ўтказишимиз, унга қарши қатъий курашишимиз керак. Бу курашни кундалик ҳаётимиздаги оддий ҳолатлардан бошлашимиз зарур Ўзимизга зарур бўлган қандайдир танқис маҳсулотни олиш учун навбатни тезлаштириш, яхшироқ жойга ишга кириш, шифокорни рози қилиш ёки рейтинг дафтарчасига яхши баҳо қўйдириш ва шу каби вазиятларда нафақат ўзимизни муносиб тутишимиз, балки атрофимиздагиларни дўстимиз, ҳамкасбимиз қўни қўшнимиз ва жамоатни бу нарсадан қайтаришимиз лозим бўлади.Жамиятимиздаги ҳар қандай жараёнга лоқайд муносабтда бўлмаслик барчамизнинг устувор бурчимиз бўлиши зарур. Зеро мухтарам юртбошимиз таъкидлаганидек “Коррупцияга қарши курашда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идоралар қанчалик ҳаракат қилмасин, ҳалқимиз бу жирканч иллатга муросасиз бўлмас экан,таъсирчан жамоатчилик назоратини ўрнатмас экан, бу балога қарши самарали курашни ташкил эта олмаймиз”.

Турғунбой Қаҳҳоров,

Навоий вилоят суди судьяси

Иқтисодий судлар фаолиятида Конституциянинг тўғридан-тўғри қўллашнинг айрим масалалари

Конституция тўғридан-тўғри амал

қиладиган ҳужжат бўлиши шарт.

Давлат органлари, айниқса, судлар ўз фаолиятида Конституцияга тўғридан-тўғри мурожаат қилиши, унинг нормаларига асосланиб иш кўриши лозим.

Шавкат Мирзиёев

Ўзбекистон Республикаси Конституцияси (бундан буён матнда Конституция деб юритилади)да Ўзбекистонни ҳуқуқий давлат деб эътироф этилиши давлатда Конституция ва қонунларнинг устуворлигини, давлат ўз фаолиятини жамият ва фуқароларни яшаш тарзини фақатгина Конституция ва қонунлар асосидагина амалга оширишни таъминлашни англатади.

Конституциянинг давлат ва жамият ҳаётининг барча жабҳаларида тўғридан-тўғри амал қилиши, фуқаролар ҳам кундалик ҳаётда Конституцияда белгиланган нормаларга мурожаат қилган ҳолда ўз ҳуқуқ ва эркинликларини амалга ошириши ҳуқуқий давлатнинг энг муҳим ва асосий шартларидан бири ҳисобланади.

Шу сабабдан ҳам Конституциямизнинг 15-моддасида Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларининг устунлиги сўзсиз тан олинади.

Ўзбекистон Республикаси Конституцияси мамлакатнинг бутун ҳудудида олий юридик кучга эга, тўғридан-тўғри амал қилади ва ягона ҳуқуқий маконнинг асосини ташкил этади деган муҳим тамойил белгилаб қўйилган.

Мазкур конституцион тамойил давлат органлари, уларнинг мансабдор шахслари, шу жумладан судлар томонидан Конституция нормаларини ҳуқуқни қўллаш амалиётида бевосита тадбиқ этиб, Конституцияда белгиланган нормаларни аниқ кўрсатган ҳолда қарорлар қабул қилишини англатади.

Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясини сўзсиз ва тўлиқ амалга ошириш, унда мустаҳкамланган устувор принципларни Янги Ўзбекистон улуғвор ғоясига ҳамоҳанг тарзда рўёбга чиқариш, давлат органларининг фаолиятини янгича конституциявий-ҳуқуқий шароитларда йўлга қўйиш, фуқаролар ўз ҳаётида халқ Конституцияси руҳини яққол ҳис этиб туришини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан 2023 йил 8 майда қабул қилинган “Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора тадбирлар тўғрисида”ги ПФ 67-сонли Фармонида ҳам, янги таҳрирдаги Конституция олий юридик кучга эга эканлигидан келиб чиқиб, давлат органлари ва ташкилотлари, шу жумладан, суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида тўғридан-тўғри ва сўзсиз қўлланилиши ва унинг нормаларини амалга ошириш учун бошқа қонунчилик ҳужжатларининг мавжуд эмаслиги ёки қонунчиликка Конституцияга мувофиқ ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмаганлиги важи билан қўллашни рад этиш қатъиян тақиқланишлиги қайд этилган.

Бу борада Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2023 йил 23 июнь кунидаги ”Одил судловни амалга оширишда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси нормаларини тўғридан-тўғри қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги 16-сонли Қарорида (бундан буён матнда Пленум қарори деб юритилади), Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 15-моддасининг иккинчи қисмига кўра, Конституция мамлакатнинг бутун ҳудудида олий юридик кучга эга, тўғридан-тўғри амал қилади ва ягона ҳуқуқий маконнинг асосини ташкил этади. Конституциянинг олий юридик кучга эгалиги ҳақидаги қоида унинг нормалари барча қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлардан устун туришини англатади. Шунга кўра, судлар кўриб чиқилаётган ҳуқуқий муносабатларни тартибга солувчи қонун ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг мазмунини баҳолаши ва Конституция нормаларини тўғридан-тўғри амал қилувчи олий юридик кучга эга норматив-ҳуқуқий асос сифатида қўллаши лозим. Судлар Конституция нормасини тегишли қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинмаганлиги важи билан қўллашни рад этишга йўл қуйилмаслигига эътибор қаратишлари кераклиги тўғрисида судларга тушунтириш берилган.

Зеро, Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодекси (бундан буён матнда ИПК деб номланади) 13-моддасида, суд ишларни Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунлари, бошқа қонунчилик ҳужжатлари, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари асосида ҳал қилишлиги иқтисодий суд ишларини юритишнинг муҳим бир принципи сифатида эътироф этилган.

Юқорида қайд этилган Конституция ва қонун ҳужжатлари талабларидан ва Олий суд Пленуми қарори тушунтиришларидан келиб чиқиб, иқтисодий судлар томонидан ҳам иқтисодиёт соҳасида юзага келган низоларни ҳал этиш орқали одил судловни таъминлашда Конституция нормаларини бевосита қўллаб келмоқда.

Статистик маълумотларга кўра Навоий вилоят иқтисодий судлари томонидан 2025 йилнинг ўтган 11 ойи давомида жами 17964 та иқтисодий иш кўрилган бўлиб, мазкур ишлар бўйича Конституциясининг 15-моддасини 144 ҳолатда, 49-моддасини 12 ҳолатда, 55-моддасини 368 ҳолатда, 65-моддасини 24 ҳолатда, 66-моддасини 35 ҳолатда, 68-моддасини 28 ҳолатда, 138-моддасини 64 ҳолатда, бошқа моддалари билан биргаликда жами 749 ҳолатда тўғридан-тўғри қўллаган.

Суд амалиётидан кўринишича, иқтисодий судлар ҳам ўз қарорларида барча судлар каби Конституциянинг 55-моддасида белгиланган, ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланишини кўрсатиб келаётган бўлса, низони тури ва моҳиятидан келиб чиқиб тегишлилигига кўра Конституциянинг 15,16,49,65-68,138 каби бошқа моддаларини ҳам қўллаб келмоқда.

Мисол учун, аризачи Навоий вилояти экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармаси судга ариза тақдим этиб, “Н” АЖга тегишли “Аммиак ишлаб чиқариш цехи” фаолиятини вақтинча тўхтатишни сўраган. Суд муҳокамасида “Н” АЖга тегишли бўлган 3-цехнинг 73-манбасида аммиак миқдори 1,4 баравар, 86-манбасида эса аммиак миқдори белгиланган меъёрдан 1,8 баравар юқорилиги, 3-ва 23-цехларнинг донадорлаш минорасининг 54 метр баландликдаги ташламаларида аммиакли селитра чанги ва газсимон зарарли моддалар меъёрдан 1,4 дан,1,8 бараваргача юқорилиги, 25-цехда қурилиш чиқиндилари ноўрин жойлаштирилганлиги, шунингдек азот кислотаси сақланадиган омборхона атрофидан қуёш нури ва ҳарорат таъсирида жуда кўп миқдорда парланаётган заҳарли газлар тўғридан-тўғри ҳавога тарқалаётганлиги, худди шундай 3-цехнинг ташқи ҳудудида кислота сақлаш ёмкостлари атрофида ҳам заҳарли ва ўткир газлар тўғридан-тўғри ҳавога тарқалаётганлиги ва улар шамол йўналиши билан тутун-туман шаклида аҳоли яшаш пунктларигача кириб бораётганлиги, жавобгарнинг ишлаб чиқариш фаолияти давомида ҳосил бўладиган иссиқхона газларини атмосфера ҳавосига ташланишини олдини олиш ва мазкур газлар миқдорини камайтириш чораларини кўрмаётганлиги ҳамда атмосфера ҳавосига ташланадиган ташламалар миқдорини доимий равишда назорат қилиш имконияти яратилмаганлигиганлиги исботланганлиги абабли суд Конституциясининг 66-моддасидаги, мулкдор ўзига тегишли бўлган мол-мулкка ўз хоҳишича эгалик қилади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади. Мол-мулкдан фойдаланиш атроф-муҳитга зарар етказмаслиги, бошқа шахсларнинг, жамият ва давлатнинг ҳуқуқларини ҳамда қонуний манфаатларини бузмаслиги кераклиги тўғрисидаги нормани бевосита қўллаб, жавобгар “Н” АЖга тегишли “Аммиак ишлаб чиқариш цехи” фаолиятини вақтинча тўхтатиш тўғрисида қарор қабул қилган.

Пленум Қарорида қайд этилишича, Конституция нормалари тегишли қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинишидан ёки мавжудлигидан қатъий назар, ушбу Конституциявий Қонун кучга кирган пайтдан эътиборан тўғридан-тўғри амал қилади. Судлар инобатга олиши керакки, суд ҳужжатларида ҳуқуқий асос сифатида биринчи навбатда, қоида тариқасида, Конституциянинг тегишли нормаларига ва ундан кейин юридик кучига қараб бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга, башарти қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар Конституция нормаларига зид бўлганлиги аниқланган тақдирда эса, фақатгина Конституциянинг тегишли нормалари қўлланилади.

Мисол учун, туман прокуратураси туман ҳокимлиги манфаатини кўзлаб, судга даъво киритиб жавобгар “К” оилавий корхонасига туман ҳокимининг 22.04.2020 йилдаги қарори билан ажратилган 70,1 гектар ер майдонига бўлган ҳуқуқни бекор қилиш ва ер майдонини олиб қўйишни сўраган.

Суд муҳокамасида жавобгар “К” оилавий корхонасига туман ҳокимининг 22.04.2020 йилдаги қарори билан жами 70.1 гектар ер майдони замонавий интенсив боғ ва сабзавотчилик, полизчилик йўналишида 10 йил муддатга вақтинчалик фойдаланиш ҳуқуқи билан ажратиб берилган бўлсада, оилавий корхона томонидан ажратилган ер участкасидан лозим даражада фойдаланмаганлиги, интенсив боғ ташкил этилмаганлиги, ер участкасидан бошқа мақсадларда фойдаланиб, агротехник тадбирлар умуман амалга оширилмаганлиги етарли далиллар билан исботланган.

Суд мазукр даъво талабини қаноатлантиришда дастлаб Конституциясининг 68-моддасидаги ер, ер ости бойликлари, сув, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ҳамда бошқа табиий ресурслар умуммиллий бойликдир, улардан оқилона фойдаланиш зарур ва улар давлат муҳофазасида эканлиги тўғрисидаги қоидани, кейин Ер кодексининг 36-моддаси биринчи қисмининг 10-банди, қишлоқ хўжалиги эҳтиёжлари учун берилган ер участкасидан бир йил мобайнида ва қишлоқ хўжалиги соҳасига тааллуқли бўлмаган эҳтиёжлар учун берилган ер участкасидан икки йил мобайнида фойдаланилмаганида, 6-банди, ер участкасидан белгиланганидан бошқа мақсадларда фойдаланилганда, 7-банди, ер участкасидан оқилона фойдаланилмаганда бутун ер участкасига ёки унинг бир қисмига эгалик қилиш ҳуқуқи ёхуд ундан доимий ёки муддатли фойдаланиш ҳуқуқи, шунингдек ер участкасини ижарага олиш ҳуқуқи бекор қилиниши белгиланганлигини асос қилиб олган.

Конституциянинг 15-моддасида Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган принцип ва нормалари билан бир қаторда Ўзбекистон Республикаси ҳуқуқий тизимининг таркибий қисмидир.

Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Ўзбекистон Республикасининг қонунида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномаси қоидалари қўлланилиши қайд этилган.

Конституциянинг мазкур талабидан келиб чиқиб, Пленум қарорида, судлар қонун ҳужжатларига асосан халқаро шартнома Ўзбекистон Республикасида ратификация қилинганлиги ёхуд кучга кириши учун зарур бўлган давлат ички тартиб-таомиллари ўтказилганлигига, шунингдек, қўшимча шартлар қўйилганлигига эътибор қаратиши лозимлиги, шу билан бирга, ишларнинг кўриб чиқилишида халқаро шартнома нормалари қўлланилган ҳолларда қарорнинг асослантирувчи қисмида ушбу халқаро шартнома нормаларига ҳавола қилиниши лозимги тўғрисида тушунтириш берилган.

ИПКга асосан иқтисодий судлар тадбиркорлик фаолиятини амалга ошираётган чет эл юридик шахслари, халқаро ташкилотлар, чет эл фуқаролари, фуқаролиги бўлмаган шахслар иштирокидаги ишларни ҳамда чет давлат судлари ва арбитражларининг қарорларини тан олиш ҳамда ижрога қаратиш тўғрисидаги ишларни ҳам кўради.

Мазкур тоифада кўрилган ишлар юзасидан иқтисодий судлар томонидан халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган принцип ва нормалари бўлган Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон Декларацияси, Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги ҳамда Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги Пакт, Фуқаролик, оилавий ва жиноий ишлар бўйича ҳуқуқий ёрдам ва ҳуқуқий муносабатлар тўғрисидаги (Кишинёв), Чет эл арбитражалари ҳал қилув қарорларини тан олиш ва ижрога қаратиш тўғрисидаги (Нью-Йорк) конвенцияларини ҳамда Хўжалик фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ низоларни ҳал қилиш тартиби тўғрисидаги (Киев битими) каби халқаро битимларни, шунингдек чет давлатлар билан икки тарафлама ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш юзасидан тузилган халқаро шартномаларни қўллаб, қарорнинг асослантирувчи қисмида ушбу халқаро ҳуқуқ нормаларига ҳавола қилиниб келинмоқда.

Зеро, Конституцияни мамлакатнинг бутун ҳудудида тўғридан-тўғри амал қилиши, унинг нормаларини давлат органлари ва мансабдор шахслар айниқса судлар томонидан қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатлар мавжуд ёки мавжуд эмаслгидан қатъий назар қўлланилиши Конституцияда белгиланган инсон ва фуқароларнинг асосий ҳуқуқ ва эркинликлари таъминланиши ва пировардида халқнинг Конституцияга бўлган ишончини кучайтиришга хизмат қилади.

Турғун Қаҳҳоров,

Навоий вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати судьяси

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди томонидан Навоий шаҳридаги 1-сонли ихтисослаштирилган мактаб ўқувчилари иштирокида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг 33 йиллигига бағишланган давра суҳбати ўтказилди

Янгиланаётган Конституциямиз инсон қадрининг биринчи ўринга қўйилиши, шулар билан бир қаторда тадбиркорлик фаолияти кафолатларини кучайтириш, ҳалол рақобат учун шарт-шароит яратиш, қулай инвестициявий ва ишбилармонлик муҳитини таъминлаш, адолатли солиқ тизимини шакллантириш, монополистик фаолиятни чеклаш орқали том маънода эркин бозор иқтисодиётини шакллантириш учун барқарор асос яратиш кўзда тутилганлиги билан ҳам аҳамиятлидир.

Шунингдек, унда аҳоли саломатлигини сақлаш, таълим ва илм-фанга оид нормалар кўпайтирилмоқда, жумладан, фуқароларнинг олий таълим муассасаларида давлат гранти ҳисобидан ўқиш ҳуқуқи қатъий белгилаб қўйилмоқда.Амалдаги Бош Қонунимиз қабул қилинганидан буён унга киритилган 15 дан ортиқ ўзгартиш ва қўшимчаларнинг аксарияти давлат қурилиши ва бошқарувига, хусусан Парламент, Президент, Ҳукумат, сайлов тизимига оид бўлса, янгиланаётган Конституциясининг ярмидан кўпи айнан инсон ҳуқуқлари билан боғлиқлиги, унинг 45 фоиздан ортиғи ижтимоий-иқтисодий соҳаларга алоқадор нормалар эканлигини таъкидлаш жоиз.

Лойиҳада инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш кафолатлари, жумладан, “Хабеас корпус” ва “Миранда қоидаси” умумеътироф этилган институтларини конституциявий даражада мустаҳкамлаш орқали сезиларли кучайтирилаётганлигини кўриш мумкин.Хусусан, лойиҳа 28-моддасининг иккинчи қисмида айбдорликка оид барча шубҳалар, агар уларни бартараф этиш имкониятлари тугаган бўлса, гумон қилинувчининг, айбланувчининг, судланувчининг ёки маҳкумнинг фойдасига ҳал қилиниши кераклиги белгиланмоқда. Бу норма айбсизлик презумпсияси принципининг муҳим кафолатидир.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев томонидан Олий Мажлис Сенати, Қонунчилик Палатаси йиғилишларида Констутитсиямизга киритилиши лозим бўлган – инсон қадри, ҳуқуқ ва эркинликларини кафолатлаш билан боғлиқ қатор ташаббуслар илгари сурилган эди.Ўшанда Конституциямизда, албатта, “Хабеас корпус”, “Миранда қоидаси” ва “айбсизлик презумпсияси” деган қоидалар киритилиши тўғрисида аниқ таклифлар берилган.

Шу боис, янги таҳрирдаги Конуститутсиянинг 27-моддасида ҳар ким эркинлик ва шахсий дахлсизлик ҳуқуқига эга, ҳеч ким қонунда асосланмаган ҳолда, хибсга олиниши, ушлаб турилиши, қамоқда сақланиши ёки қамоққа олиниши ва уни озодлигини бошқа тарзда чеклашга йўл қўйилмаслиги бевосита кўрсатиб ўтилган.

Фуқароларимиз бирон бир суриштирув, тергов органларига олиб келинганда, унинг ҳуқуқи, шунингдек, ушлаб турилиши асослари, нега давлат органига келтирилгани ҳақидаги ҳуқуқлари тушунтирилиши шарт. Бу эса “Хабеас корпус” институти тушунчасини акс эттиради. “Хабеас корпус” (лот. ҳабеас cорпус) – “танани судга келтириш”, яъни жиноий таъқибга учраган фуқаронинг адолатли суд муҳокамасига бўлган ҳуқуқининг тарихан энг қадимий эътирофларидан бири ҳисобланади.

Мамлакатимизда “Хабеас корпус” институти 2008 йилдан татбиқ этилган бўлиб, унинг қўллаш доираси йиллар давомида изчил кенгайиб бормоқда, тергов жараёни устидан суд назорати қатъий равишда кучайтирилмоқда. Янги таҳрирдаги Конституциянинг 27-моддасида ушбу ҳолатларга гувоҳ бўлишимиз мумкин. Шунингдек, мазкур атама бошқа айрим ёндош моддаларда ҳам ўз ифодасини топган.“Миранда қоидаси” ҳам ҳудди шундай. Қайд этиш керак, Конституцияга киритилаётган “Миранда қоидаси” – фуқарони биринчи марта давлат органлари томонидан бирон бир ишга гумон қилинувчи сифатида жалб қилаётганда, унга бирламчи ҳуқуқлари тушунтириб берилиши демакдир.

Баходир Алиқулов,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди раиси

Дилобар Пардаева,

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди судьяси

Навоий вилоят ва туманлараро маъмурий судларининг 2025 йилнинг 9 ойи давомидаги фаолиятига доир маълумотлар

2025 йилнинг 9 ойлиги давомида Навоий вилоят ҳамда туманлараро маъмурий судлари томонидан 1057 та (2024 йилнинг
9 ойи давомида эса 679 та) оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низолар билан боғлиқ маъмурий ишлар кўриб тамомланган, кўриб тамомланган ишлардан 734 (390 та) таси қаноатлантирилган,
197 (203) таси рад қилинган, 65 (45) таси иш юритишдан тугатилган ҳамда 61 (41) та ариза кўрмасдан қолдирилган.

Кўрилган ишларни низо тури бўйича таҳлил қилинганда,

– Ҳоким қарорини ҳақиқий эмас деб топиш ҳамда маҳаллий ҳокимлик мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 9,8 фоиз (104 та);

– Бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 47,7 фоиз (504 та);

– Солиқ органи қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 7,7 фоиз (81 та);

– Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги мажбурий ижро бюроси қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 9,1 фоиз (96 та);

– Адлия Вазирлиги таркибидаги органлар қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 1,2 фоиз (13 та);

– Қурилиш Вазирлиги тизимидаги органлар қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 2,1 фоиз (22 та);

– Ички Ишлар Вазирлигига қарашли органлар қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 0,9 фоиз (10 та);

– Ўзбекистон Республикаси Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 0,5 фоиз (5 та);

– Давлат ва хусусий нотариал идораларининг қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 1,2 фоиз (13 та);

– Давлат божхона қўмитаси тизимидаги бўлимлар қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 0,2 фоиз (2 та);

– Давлат активларини бошқариш агентлиги қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 0,7 фоиз (8 та);

– Сув хўжалиги Вазирлиги тизимидаги ташкилотлар қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 5,0 фоиз (53 та);

– Давлат кадастрлари агентлиги тизимидаги идоралар қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 9,5 фоиз (101 та);

– бошқа идора ва ташкилотларнинг қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 4,2 фоиз (45 та) ни ташкил этган.

Ушбу тоифа ишларни ўтган йилнинг мос даври билан солиштирганда қўйидагича;

– Бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақидаги ишлар 238 тага (266 -504);

– Ҳоким қарорини ҳақиқий эмас деб топиш ҳамда маҳаллий ҳокимлик мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақидаги ишлар 33 тага (74 – 107);

– Солиқ органи қарорларини ҳақиқий эмас ҳамда мансабдор шахсларининг харакати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш ҳақида кўрилган ишлар 8 тага (73 – 81);

Апелляция инстанциясида ишларни кўрилиши аҳволи

2025 йилнинг 9 ойи давомида апелляция инстанцияси судида жами 85 та (2024 йилнинг 9 ойида 86 та) иш мазмунан кўрилиб ҳал қилинган бўлиб, 64 та (64) ёки 75,3 фоизи ўзгаришсиз қолдирилган, 11 таси (12) ёки 12,9 фоизи бекор қилиниб, шундан 6 таси бўйича янги ҳал қилув қарори чиқарилган, 1 таси янгитдан кўриш учун юборилган, 1 таси кўрмасдан қолдирилган ҳамда 3 таси иш юритишдан тугатилган, шунингдек
10 таси (9) ёки 11,8 фоизи бўйича Ўзбекистон Республикаси МСИЮтКнинг 214-моддасига асосан шикоят (протест) қайтариб олинганлиги сабабли иш юритишдан тугатилган.

Кассация инстанциясида ишларни кўрилиши аҳволи

2025 йилнинг 9 ойи давомида кассация инстанцияси судида жами
33 та (2024 йилнинг 9 ойида 64 та) иш мазмунан кўрилиб ҳал қилинган бўлиб, 19 та (60) ёки 57,6 фоизи ўзгаришсиз қолдирилган, (2024 йилнинг мос даврида 1 та суд қарори ўзгартирилган), 9 таси (2) ёки 27,3 фоизи бекор қилиниб, шундан 2 таси бўйича янги ҳал қилув қарори чиқарилган,
1 таси янгитдан кўриш учун юборилган ҳамда 6 таси иш юритишдан тугатилган, шунингдек 5 таси (1) ёки 15,1 фоизи бўйича Ўзбекистон Республикаси МСИЮтКнинг 238-моддасига асосан шикоят (протест) қайтариб олинганлиги сабабли иш юритишдан тугатилган.

Тафтиш инстанциясида ишларни кўрилиши аҳволи

2025 йилнинг 9 ойи давомида тафтиш инстанцияси судида жами
33 та (2024 йилнинг 9 ойида 52 та ) иш мазмунан кўрилиб ҳал қилинган бўлиб, 26 та (46) ёки 78,8 фоизи ўзгаришсиз қолдирилган, шунингдек 6 таси (3) ёки 18,2 фоизи бекор қилиниб, шундан 5 таси бўйича янги ҳал қилув қарори чиқарилган, 1 та иш янгитдан кўриш учун юборилган, шунингдек
1 таси (1) ёки 3,0 фоизи бўйича Ўзбекистон Республикаси МСИЮтКнинг 266-моддасига асосан шикоят (протест) қайтариб олинганлиги сабабли иш юритишдан тугатилган.

Фуқароларнинг мурожаатлари бўйича, вилоят ва туманлараро (туман) судларига 2025 йилнинг 9 ойи давомида Ўзбекистон Республикаси Президенти виртуал қабулхонаси ва Халқ қабулхоналаридан келиб тушган мурожаатларнинг 78 таси мазмунан ўрганиб ҳал қилинган.

Шунингдек, жисмоний ва юридик шахслар (вакиллари) томонидан келиб тушган 75 таси мурожаатлар мазмунан ўрганиб ҳал қилинган, шундан 50 та мурожаат қаноатлантирилган.

Бундан ташқари суд раислари ва судьяларининг шахсий (сайёр) қабулларида жами бўлиб 398 та жисмоний ва юридик шахс вакилларидан мурожаатлар қабул қилинган, ушбу мурожаатларнинг 1 таси ёзма ва
397 таси оғзаки мурожаатлар бўлиб, шундан 81 таси сайёр ва 317 таси бевосита идорада қабул қилинган мурожаатларни ташкил этади.

2025 йилнинг 9 ойи давомида Навоий вилоят ва туманлараро маъмурий судлари томонида телевидениеда 44 маротаба, радиода
32 маротаба ҳамда веб сайт орқали 51 маротаба чиқишлар қилинган, бундан ташқари газета ва журналларда 32 та мақолалар чоп этилган.

Оғзаки ҳуқуқий тарғиботлар 145 та ўтказилган, 132 та маърузалар,
13 та давра суҳбатлари ўтказилган. Ўтказилган оғзаки ҳуқуқий тарғиботларнинг 28 таси корхона, ташкилотларда, 86 таси аҳоли ўртасида ҳамда 31 таси ўқув муассасаларида ўтказилган.

Вилоят суди томонидан ишларни кўриш натижалари бўйича
18 маротаба умумлаштиришлар ўтказилган.

Суд таъсирчанлиги фаолияти бўйича,

Навоий вилоят ва туманлараро маъмурий судлари томонидан
2025 йилнинг 9 ойи давомида ишларни кўриш жараёнида аниқланган қонунбузилиш ҳолатлари юзасидан айбдор мансабдор шахсларга нисбатан 265 (149) та хусусий ажримлар чиқарилган.

Ушбу хусусий ажримлар бўйича 2 та холатда мансабдор шахсларга нисбатан жазо чоралари қўлланилган.

Бундан ташқари, ишни кўриш жараёнида айрим шахсларнинг ҳаракатида жиноят аломатлари сезилганлиги сабабли 28 та иш бўйича прокуратура органларига хабарнома юборилган. Юборилган хабарномалар бўйича 1 та холатда жиноят иши қўзғатилган.

Шунингдек 6 та холатда мансабдор шахсга нисбатан жарима жазоси қўлланилган.

Навоий вилоят суди матбуот хизмати

Кармана туман судлари томонидан ўтказилган семинар тафсилотлари

Фуқаролик ишлари бўйича Кармана туманлараро суди ҳамда жиноят ишлари бўйича Кармана туман судлари томонидан Кармана туман ҳокимлиги биносида туман ҳудудида оилавий ажримларнинг олдини олиш, оилавий маиший зўравонликка барҳам бериш, гендер тенглик ҳуқуқи ҳамда Ўзбекистон Республикаси Олий суди томонидан тасдиқланган “Жиноят ишлари бўйича республика судлари томонидан чиқарилган хусусий ажримларнинг самарадорлигини ошириш юзасидан” Чора-тадбирлар режасининг 4-банди ижроси юзасидан ҳудуддаги давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, жамоат бирлашмалари билан суднинг хусусий ажрими ижросини тўғри ташкил этиш ҳамда хусусий ажримининг ижросини таъминлаш борасида амалга оширилиши зарур бўлган чора-тадбирларни белгилаш масалалар юзасидан семинар машғулоти ташкил этилди.

Ўтказилган семинарда фуқаролик ишлари бўйича Кармана туманлараро суди ҳамда жиноят ишлари бўйича Кармана туман судлари томонидан туман ҳудудида оилавий ажримларнинг олдини олиш, оилавий маиший зўравонликка барҳам бериш, гендер тенглик ҳуқуқи ҳақида маълумотлар берилди. Таъкидландики, оилавий ажримлар бўйича ишларни кўриб чиқиш жараёнида судлар оилани сақлаб қолиш, фарзандларнинг манфаатларини инобатга олиш, эр-хотин ўртасида ўзаро тушуниш ва кечиримлилик муҳитини шакллантиришга алоҳида эътибор қаратади.

Бобир Имомов,

Жиноят ишлари бўйича Кармана туман суди раиси

Умиджон Раупов,

Фуқаролик ишлари бўйича Кармана туманлараро суди раиси

Дилёра Аминова,

Фуқаролик ишлари бўйича Кармана туманлараро суди судьяси

Ўзбекистон Республикаси Конституциясида экологик тараққиёт стратегиясининг асосий қоидалари, экологик ва аҳолининг экологик хавфсизлигига доир талаблар белгиланган бўлиб, ушбу сиёсий-ҳуқуқий ҳужжат мамлакатимизда атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан фойдаланиш бўйича энг муҳим ва асосий қоидаларни белгилаб беради

Маълумки, конституциявий нормаларнинг экологик сиёсатни амалга оширишдаги ўрни ва аҳамияти беқиёс. Айнан Асосий қонунда давлат органлари ва жамоат бирлашмаларининг экологик фаолиятини шакллантириш бўйича асосий принциплари мустаҳкамланади, фуқароларнинг экологик бурчлари белгиланади, жамиятнинг экологик барқарор ривожланишининг устувор йўналишлари ўрнатилади.

Давлат экологик сиёсатининг асослари Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 68-моддасида ўз аксини топган. Унга кўра, ер, ер ости бойликлари, сув, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ҳамда бошқа табиий захиралар умуммиллий бойликдир, улардан оқилона фойдаланиш зарур ва улар давлат муҳофазасидадир. Ушбу конституциявий норма давлат экологик фаолиятининг қуйидаги асосий принципларини ифодалайди:

Биринчидан, республика табиий ресурслари умуммиллий бойлик ҳисобланади, яъни юридик маънода улар халқ мулкини ташкил этади ҳамда улар номидан давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари қонунда белгиланган ваколатлари доирасида иш юритади.

Иккинчидан, табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш зарур. Экология ҳуқуқида оқилона деганда, табиий ресурслардан экологик норматив ва стандартларга қатъий риоя этган ҳолда фойдаланиш тушунилади.

Учинчидан, табиат объектлари ва ресурслари давлат томонидан қўриқланади. Бу давлат табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва муҳофаза қилишни таъминлашини ҳамда жисмоний ва юридик шахсларнинг экологик ҳуқуқ ва манфаатларига, шунингдек экологик ҳуқуқ-тартиботга риоя этилишини кафолатлашини англатади.

Бош Қомусимизнинг 62-моддасида “Фуқаролар атроф табиий муҳитга эҳтиёткорона муносабатда бўлишга мажбурдирлар” – деб белгиланган.

Шу мақсадда, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиатдан фойдаланиш соҳасида йўл қўйилган қонунбузилишлар учун Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексида ҳамда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексда жиноий ҳамда маъмурий жавобгарликлар назарда тутиб ўтилган.

Хусусан, Ҳайвонот ёки ўсимлик дунёсидан фойдаланиш тартибини бузишда ифодаланган жиноятни содир этган фуқаро М.А 2023 йил 28 декабрь куни соат 13 ларда ов қилиш мақсадида Хатирчи тумани “Зарафшон” маҳалласи ҳудудидаги фермер хўжалиги ғалла ер майдонига келиб, Ўзбекистон Республикасининг 08.07.2020 йилдаги “Ов қилиш ва овчилик хўжалиги тўғрисида”ги Қонунининг 30-моддасига зид равишда, камёб ва йўқолиб бораётган ёввойи ҳайвон турларини табиий яшаш муҳитидан ажратиб олишнинг алоҳида тартибини бузиб, тегишли рухсатномасиз Ўзбекистон Республикаси “Қизил китоби”га 160-тартиб рақам билан киритилган, заифга яқин, ўтроқ Зарафшон кенжа тури, овланиши тақиқланган ёввойи қушлар туркумига кирувчи 1 бош Зарафшон қирғовулини ўзига тегишли бўлган “ИЖ17” русумли, 16 калибрли, 1 стволли ов қуроли билан қўлбола усулда тайёрланган сочма ўқлардан фойдаланган ҳолда отиб овлаб, 1 бош Зарафшон қирғовулини ўзи билан олиб кетаётганида Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармаси Хатирчи тумани бўлими ходимлари томонидан аниқланган.

Жиноят ишлари бўйича Хатирчи туман судининг ҳукмига кўра, М.А Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 202-моддаси 3-қисми “ж” бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топиб, унга ЖК 45-моддасини қўллаб, 3 (уч) йил муддатга овчилик қилиш ҳуқуқидан маҳрум қилиб, 4 (тўрт) йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланган ҳамда М.А га тегишли бўлган ИЖ-17 русумли, 16 калибрли, 1 стволли, № Е23883 рақамли ов қуроли давлат эгалигига мусодара қилиниб, ундан Навоий вилояти Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгаришлари бошқармаси фойдасига жиноят оқибатида етказилган 34.000.000 сўм моддий зарар ундириш белгиланган.

Ҳар бир шахс мамлакатимизнинг бебаҳо табиий бойликларини кўпайтиришга ҳамда ҳозирги ва келажак авлодлар учун асраб-авайлашга ҳамда атроф-муҳит мусаффолигини сақлашга масъулдир. Зеъро ҳар бир фуқаро атроф муҳитга ихтиёткорона муносабатда бўлиши, ушбу соҳада содир этилган жиноят ва маъмурий ҳуқуқбузарлик учун жавобгарлик муқаррардир.

Шерзод Мамиров,

Жиноят ишлари бўйича Хатирчи туман судининг раиси

Category Archives: Янгиликлар