Қидирув:

ОИЛАНИ АСРАНГ, АЗИЗЛАР!

 Биз инсонлар Оилани муқаддас даргоҳ дея таърифлаймиз. Чунки, мустақил ҳаётга шу даргоҳ остонасидан қадам ташланади.

Шу боисдан ҳам юртбошимиз оила муқаддас урф-одатларимизни ҳимоя қиладиган, ҳаётнинг абадийлиги, авлодлар ворисийлигини таъминлайдиган ва шу билан бирга, ёш авлодга бевосита таъсир кўрсатадиган тарбия ўчоғи эканлигини доимо таъкидлайдилар.

Оила тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг вазифалари оилани мустаҳкамлашдан, оилавий муносабатларни ўзаро муҳаббат, ишонч ва ҳурмат, ҳамжиҳатлик, бир-бирига ёрдам бериш ҳамда оила олдида унинг барча аъзоларининг маъсуллиги ҳисси асосида қуришдан, бирон-бир шахснинг оила масалаларига ўзбошимчалик билан аралашишига йўл қўймасликдан, оила аъзолари ўз ҳуқуқларини тўсқинликсиз амалга оширишини ҳамда бу ҳуқуқларнинг ҳимоя қилинишини таъминлашдан иборатдир.

Йигит ва қизнинг хоҳиш-иродаси билан қонуний никоҳ жойлардаги  фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органларида тузилади ва давлатимиз герби тушурилган  никоҳ гувоҳномаси уларга тантанали равишда топширилади.

 Муқаддас оила даргоҳига пок қадамлар билан кириб келгач, энди ёш эр ва хотин зиммасига ушбу даргоҳни асраб авайлаш, яъни бир-бирига ҳурмат-иззат, вафодорлик, атроф-муҳитга зийраклик билан теран қараш, оилада пайдо бўладиган келишмовчилик ва кичик-кичик жанжалларда сабр-тоқатли бўлиш, асабни, тилни жиловлаш, ота-оналарнинг ҳурматини жойига қўйиш ҳамда болаларни тарбиялаш ва ҳ.з муҳим мажбуриятлар тушади. 

Афсуски, ана шундай ҳаёт синовларига бардош бера олмаётган эр ёки хотинлар жаҳл отига ҳамроҳ бўлиб, муқаддас оилани барбод қилаяпдилар. Иш судларда эр ва хотинни никоҳдан ажратиш ҳақидаги ҳал қилув қарорлари чиқарилиши билан якун топаяпди.

 Судлов ҳайъати мажлисида фуқаролик ишлари бўйича туман, туманлараро судларнинг ҳал қилув қарорлари устидан тарафларнинг бири томонидан берилган апелляция тартибидаги шикоятларни кўришда ёхуд судларда никоҳдан ажралиш тўғрисидаги фуқаролик ишларини ўрганар эканман, баъзан майда-чуйда икир-чикирлар, ён атрофдагиларнинг, оила аъзоларининг таъсири, турли миш-мишлар сабаб ҳам гулдек оилаларга дарз кетаётганлигига ачинаман.

Ажралиш сабаби қизларимизнинг келин бўлиб тушган хонадонда қайнона-қайнотанинг, эрнинг ҳурматини жойига қўймаганлиги ёки рўзғор ишларини бажармаганлиги, тилининг аччиқлиги ёхуд хиёнат, шунингдек, қайнона-қайнота, айниқса ёш эр ва хотиннинг Онажонлари, қариндошларнинг оила муҳитига совуқчилик тушурганлиги.

Яна бир асосий сабаб сабр-тоқат, бош ёрилса дўппининг тагида, ойнинг ўн беши қоронғу бўлса ўн беши ёруғ каби азалий қадриятларимизга ёш оила соҳиби ва соҳибалари ён бермаяпдилар. Уларнинг энг катта хатоси ҳам ана шунда. 

Жойлардаги МФЙ, Оила ва хотин-қизлар бўлимларининг вазифаси ҳудудларидаги кичик бўлсада жанжали бор оиладан ўз вақтида бахобар бўлиш, муаммоларини аниқлаб бартараф қилишда ёрдам бериш, уларни тўғри йўлга солиш учун астойдил ҳаракат қилиб, тушунтириш ишларини олиб бориш, шунингдек суд қарори билан никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво талаби қаноатлантиришдан рад этилган эр ва хотинни эътибордан четда қолдирмасдан оила тикланиши учун бошқача ҳаракат усулларини бошлашдан иборат бўлса, биз судьяларда эса иши судгача етиб келган эр ва хотинни қарор қабул қилиш йўли билан никоҳдан ажратиш эмас, суд мажлисларида эр ва хотиннинг ҳар бири юрагига етиб борадиган тарбиявий аҳамияти катта бўлган насиҳатларни қилишдан эринмаслик(ҳеч бўлмаганда даъво рад этилганидан кейин насиҳатларни 50 тадан 20 таси олса ҳам бу ютуғимиз), қайд этилган маҳаллий бўлимлар билан ҳамкорликда иш олиб бориб, муҳлат тайинлаш ҳақидаги суд ажрими муҳокамаларида иштирок этиш, оиланинг тикланишини таъминлаш масъулияти бўлиши шарт.

 

Ибодат Шоймардонова

Навоий вилоят суди судьяси

 

 

Вилоят суди судьялари томонидан янги таҳрирдаги Меҳнат кодексинингмазмун-моҳияти юзасидан давра суҳбати ташкил этилди

Навоий вилоят ҳокимлиги ҳузуридаги фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ходимларининг малакасини ошириш бўйича ўқув курсида вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьялари Г.Худайбердиева ҳамда Ф.Ҳамидовлар томонидан “Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодексини тасдиқлаш тўғрисида”ги ЎРҚ-798 сонли Қонуни мазмун-моҳияти ёритиб берилди.

Шунингдек, Меҳнат кодексининг 2-боби яъни, “Меҳнат тўғрисидаги қонунчилик ва меҳнат ҳақидаги бошқа ҳуқуқий ҳужжатлар”га алоҳида тўхталиб ўтилди.

Ўзбекистон Президенти томонидан жорий йилнинг 28 октябрь куни “Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодексини тасдиқлаш тўғрисида”ги ЎРҚ-798 сонли қонунини имзолаган бўлиб, унга асосан янги таҳрирдаги Меҳнат кодекси қабул қилинган. 1995 йилдаги биринчи таҳриридан фарқли равишда, унда мажбурий меҳнатни тақиқлаш, ходимнинг ҳуқуқий ҳолати ёмонлашишига йўл қўйилмаслик кабилар асосий принцип этиб белгиланган. Давлат эҳтиёжманд аҳолини ишга жойлаш бўйича қўшимча кафолатларни таъминлаши ҳақида бандлар киритилгани тўғрисида маълумот бериб ўтди.

Янги таҳрирда якка тартибдаги меҳнатга оид муносабатлар ва улар билан бевосита боғлиқ ижтимоий муносабатларни ҳуқуқий тартибга солишнинг асосий принциплари этиб қуйидагилар белгиланди:

·                     меҳнат ҳуқуқларининг тенглиги, меҳнат ва машғулотлар соҳасида камситишни тақиқлаш;

·                     меҳнат эркинлиги ва мажбурий меҳнатни тақиқлаш;

·                     меҳнат соҳасидаги ижтимоий шериклик;

·                     меҳнат ҳуқуқлари таъминланишининг ва меҳнат мажбуриятлари бажарилишининг кафолатланганлиги;

·                     ходимнинг ҳуқуқий ҳолати ёмонлашишига йўл қўйилмаслиги.

Хусусан, меҳнат эркинлиги ҳар кимнинг меҳнат қилишга бўлган ўз қобилиятларини тасарруф этиш, уларни қонун билан тақиқланмаган ҳар қандай шаклда амалга ошириш, машғулот турини, касбни ва мутахассисликни, иш жойини ҳамда меҳнат шароитларини эркин танлаш ҳуқуқини англатади.

Шунингдек, давлат аҳолининг ижтимоий эҳтиёжманд тоифаларини ишга жойлаштириш бўйича қўшимча кафолатларни таъминлайди.

Мазкур тоифага қуйидагилар киради:

·                     14 ёшга тўлмаган болалари, ногиронлиги бўлган болалари бор ёлғиз ота-она, шунингдек кўп болали оилалардаги ота-оналар;

·                     умумий ўрта ва ўрта махсус таълим ташкилотларини, касб-ҳунар мактаблари ва коллежлари ҳамда техникумларини тамомлаб, касбга эга бўлган ёшлар;

·                     «Меҳрибонлик» уйларининг битирувчилари, шунингдек олий таълим ташкилотларининг давлат грантлари бўйича таълим олган битирувчилари;

·                     Мудофаа, Ички ишлар, Фавқулодда вазиятлар вазирликлари, Миллий гвардия, Давлат хавфсизлик хизмати қўшинларидаги муддатли ҳарбий хизматдан бўшатилган шахслар;

·                     ногиронлиги бўлган шахслар;

·                     пенсияолди ёшидаги шахслар (қонунда белгиланган пенсия ёшига қадар икки йил олдин); жазони ижро этиш муассасаларидан озод қилинган шахслар ёки суднинг қарорига кўра ўзига нисбатан тиббий йўсиндаги мажбурлов чоралари қўлланилган шахслар;

·                     одам савдосидан жабрланганлар.

Ушбу Қонун расмий эълон қилинган кундан эътиборан 6 ой ўтгач кучга киради. Қонун кучга кириши билан унинг аввалги талқини ўз кучини йўқотади.

Учрашувда судьялар мавзу юзасидан МФЙ раислари томонидан берилган саволларга батафсил тушунтириш бериб ўтдилар. Шунингдек, семинар иштирокчиларига янги таҳрирдаги “Меҳнат кодекси”га оид инфографика ва буклетлар тарқатилди

Кун тартибидаги масала юзасидан иштирокчилар ўзларини қизиқтирган саволлар билан мурожаат қилдилар ва мавзу юзасидан таклифлари ҳамда ўз фикр-мулоҳазаларини билдирдилар.

 

Гулнафис Худайбердиева

Навоий вилоят судининг судьяси 

Солиқ ҳисоботини топширмаслик оқибати

Солиқ тўловчининг ҳар бир солиқ тури ёки тўланган даромадлар бўйича ҳисоб-китобларни ва солиқ декларацияларини, шунингдек ҳисоб-китобларга ҳамда солиқ декларацияларига доир иловаларни ўз ичига оладиган, солиқ тўловчиларнинг ва солиқ агентларининг солиқ мажбуриятларини аниқлаш учун асос бўлиб хизмат қиладиган ҳужжатлари солиқ ҳисоботи ҳисобланади.

Солиқ ҳисоботи Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси томонидан Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги билан келишилган ҳолда тасдиқланадиган шаклларда тузилади.

Солиқ ҳисоботи солиқ тўловчи ҳисобга олинган жойдаги солиқ органига белгиланган шаклда қоғоз ёки электрон шаклда Ўзбекистон Республикаси Солиқ Кодекси (бундан буён матнда СК деб юритилади)га мувофиқ солиқ ҳисоботига илова қилиниши лозим бўлган ҳужжатлар билан бирга тақдим этилади.

СКнинг 273-моддасига кўра, солиқ тўловчилар, агар ушбу бобда бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, солиқ ҳисоботини ўзлари солиқ ҳисобида турган жойдаги солиқ органларига ўтган солиқ давридан кейинги ойнинг йигирманчи кунидан кечиктирилмаган муддатда тақдим этишлари шарт.

Солиқ органи солиқ тўловчи томонидан белгиланган шаклда тақдим этилган солиқ ҳисоботини қабул қилишни рад этишга ҳақли эмас.

Солиқ тўловчи томонидан солиқ органига молиявий ва (ёки) солиқ ҳисоботи бундай ҳисоботни тақдим этишнинг белгиланган муддати тугаганидан кейин ўн кун ичида тақдим этилмаганда юридик шахслар ва якка тартибдаги тадбиркорларнинг банкдаги ҳисобварақлари бўйича операцияларни тўхтатиб туриш тўғрисида солиқ органи томонидан ўн кундан кўп бўлмаган муддатга қарор қабул қилинади. Ўн кундан кўп муддатга тўхтатиб туриш тўғрисидаги қарор эса солиқ органининг илтимосномасига асосан фақат суд томонидан қабул қилиниши мумкин. Бунда банклар томонидан солиқ тўловчининг барча ҳисобварақлари бўйича барча чиқим операциялари тўхтатиб турилади.

Шуни таъкидлаш керакки, солиқ тўловчининг банкдаги ҳисобварақ бўйича операцияларнинг тўхтатиб турилиши фуқаролик қонунчилигига мувофиқ биринчи навбатда кўрсатилган тўловларга, шунингдек қонунчиликка мувофиқ ундирувга йўл қўйилмайдиган банклардаги ҳисобварақларга татбиқ этилмайди.

Ҳозирда тегишли солиқ органлари томонидан ушбу тоифадаги аризалар билан иқтисодий судларга мурожаат қилиш сони тобора ортиб бораётганлиги кўпгина солиқ тўловчилар томонидан солиқ мажбурияти ўз вақтида бажарилмаётганлигидан далолат бермоқда.

Хулоса ўрнида таъкидлаш жоизки, мажбурият тегишли даражада ва муддатда бажарилиши лозим, акс ҳолда унинг оқибатлари мажбуриятни бузган шахсга ўзининг жиддий салбий таъсирини кўрсатиши мумкин.

 

Шерзод Ғофуров

Зарафшон туманлараро иқтисодий суди раиси

 

 

Судлар ёшларнинг ҳуқуқий билимларини ошириш йўлида

Ўқувчи ёшларнинг ҳуқуқий билим ва маданиятини янада ошириш, уларда қонунга ҳурматда бўлиш муносабатини шакллантириш, шунингдек ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликнинг олдини олиш мақсадида суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ҳамда шаҳар халқ таълими бўлими ўртасида тузилган Меморандум ижросини таъминлаш мақсадида Зарафшон туманлараро иқтисодий суди раиси Ш.Ғофуров томонидан Зарафшон шаҳридаги 12-умумий ўрта таълим мактабининг 8-синф ўқувчилари иштирокида ҳуқуқий дарс соати ўтказилди.

Ҳуқуқий дарс соати жараёнида ҳуқуқ соҳаларининг моҳияти ўқувчи ёшларга тушунтириб ўтилди ҳамда уларнинг саволларига амалиётчи мутахассис томонидан тушунтириш берилди.

 

Шерзод Ғофуров

Зарафшон туманлараро иқтисодий суди раиси

Учқудуқ тумани судлари томонидан Президент Фармонининг мазмун-моҳияти оммага етказилмоқда

Учқудуқ туман иқтисодий суди раиси Д.Турдиев, жиноят ишлари бўйича туман суди раиси А.Қурбонов ва фуқаролик ишлари туман суди раиси А.Жумаевлар томонидан Учқудуқ туман “Йўлчилар” овул фуқаролар йиғинида тарғибот тадбири ўтказилди.

Даставвал, ахоли ва тадбиркорлик субъеткалари иштирок этган тадбирда суд раислари томонидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 16 январдаги “Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-11-сон ҳамда “Одил судлов фаолиятини амалга оширишни самарали ташкил этиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-12-сон Фармонлари мазмун-моҳиятини атрофлича тушунтирилди.

Давра суҳбати давомида мамлакатимизда сўнгги йилларда суд-ҳуқуқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлардан кўзланган асосий мақсад фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончини ошириш, жамиятда қонун устуворлигини таъминлаш эканлиги хусусида фикрлар юритилди.

Шунингдек, учрашув давомида туманда содир этилаётган жиноятчилик ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, кредит ҳамда қарз ундириш масалалари, уй-жой билан боғлиқ низолар, оилавий низолар ва алимент ундириш билан боғлиқ масалалар, мерос ва мол-мулк билан боғлиқ низоли бўйича суҳбатлашилди.

Конституциямизнинг 63-моддасида белгилаб қўйилганидек, «Оила жамиятнинг асосий бўғинидир ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эга. Никоҳ томонларнинг ихтиёрий розилиги ва тенг ҳуқуқлилигига асосланади».

Оила жамият таянчи сифатида юрт иқболи ва истиқболини белгилайди. Жамиятимизнинг ана шу асосий бўғини барча эзгу қадриятлар, хайрли ният ва мақсадлар, фаровонлик одимлари ундан бошланиб, ҳар бир оиладаги аҳиллик, ҳамжиҳатлик, яратиш ва бунёдкорлик, маҳаллалар, шаҳар ва туманлар, вилоятлар, пировардида мамлакат равнақи ва саодатини белгилайди.Шунинг учун ҳам оила муқаддас ҳисобланади. Ҳар бир оилада тотувлик барқарор бўлиши, оилаларнинг мустаҳкам бахт-иқбол қўрғонига айланиши, Ватан ичра ушбу мўъжаз ошёнларда авлодлар бардавомлиги ва уларнинг оқилу комил, эл хизматига ка­марбаста қобил инсонлар бўлиб улғайиши кўплаб омилларга боғлиқ.

Жумладан, 2023 йилнинг январь ойи давомида тумандаги оилавий ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низолар бўйича суд томонидан олиб борилган ҳуқуқий тушунтириш натижасида беш нафар оила яраштирилганлиги бўйича сўз юритилди.

Шунингдек, 4 нафар фуқаронинг қарз ундириш бўйича ҳамда 3 нафар фуқаронинг алимент ундириш юзасидан қилган мурожаати юзасидан суд раислари томонидан батафсил тушунтиришлар берилди.

Тадбир якунида иштирокчиларга ўзларини қизиқтирган саволлари юзасидан тегишли ҳуқуқий тушунтиришлар берилди.

 

Анвар Жумаев

 

Фуқаролиқ ишлари бўйича Учқудуқ туман суди раиси

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 16 январдаги ПФ-11-сон Фармонига 1-илова 2023 — 2026 йилларга мўлжалланган суд тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишнинг қисқа муддатли СТРАТЕГИЯСИнинг асосий вазифалари

Кейинги йилларда Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан Ҳалқимиз ва Давлатимизнинг равнақи йўлида турли қарор ва фармонлар қабул қилмоқда.

Ушбу қарор ва фармонларнинг иловаси тариқасида стратегиялар ишлаб чиқилмоқда.

Шулар қаторида, 2023 — 2026 йилларга мўлжалланган суд тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишнинг қисқа муддатли стратегияси суд-ҳуқуқ тизимининг жадал ислоҳ қилинишини таъминлаш, шунингдек, аҳолининг одил судловга эришиш даражасини янада ошириш мақсадида ишлаб чиқилган.

Стратегия Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимиятини ривожлантиришнинг стратегик мақсадлари, устувор йўналишлари ҳамда истиқболли вазифаларини белгилайди, шунингдек, соҳага илғор халқаро стандартларни янада кенг жорий этиш учун асос бўлиб хизмат қилади.

Стратегиянинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:

«Инсон қадри учун» ғояси асосида чинакам адолатли суд тизимини шакллантириш ҳамда унинг фаолиятини халқ манфаати ва инсон қадр-қимматини самарали ҳимоя қилишга йўналтириш;

адолатли суд қарорлари қабул қилинишига эришиш орқали халқнинг, шу жумладан, тадбиркорларнинг суд тизимига бўлган ишончини мустаҳкамлаш, ҳар бир шахс суд ва судьялар сиймосида ўзининг ишончли ҳимоячисини кўришига эришиш;

фуқаролар ҳамда тадбиркорларга ўз ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини судларда ҳимоя қила олиши учун барча имкониятларни яратиш, суд ишларини юритишда тарафларнинг тортишуви ва тенг ҳуқуқлилиги тамойилларини тўлақонли рўёбга чиқариш, судларнинг холислигини амалда таъминлашга қаратилган қонунчиликни такомиллаштириш;

судлар фаолиятини тўлиқ рақамлаштириш, сунъий интеллект технологияларини жорий этиш, идоралараро электрон маълумот алмашинувини яхшилаш, суд мажлисларида масофадан туриб иштирок этиш имкониятларини кенгайтириш;

судьяларнинг мустақиллиги ва дахлсизлиги кафолатларини кучайтириш, судга ҳурматсизлик қилиш ва суд ишига аралашиш ҳолатларининг олдини олиш бўйича самарали механизмларни ишлаб чиқиш;

давлат номидан суд қарорларини қабул қилаётган судлар ва судьяларга, шунингдек, уларнинг қарорларига нисбатан ҳар бир фуқарода, шу жумладан, барча даражадаги мансабдорларда ҳурмат руҳини шакллантириш;

суд қарорларининг қатъий ижросини таъминлаш, бу борада давлат органлари ва маҳаллий ҳокимликларнинг масъулиятини ошириш чораларини кўриш;

судьялар ва суд ходимларида юксак муомала маданиятини шакллантириш орқали судга мурожаат қилган ҳар бир фуқаро ва тадбиркорда суддан, пировардида эса давлатдан розилик ҳиссини уйғотиш.

Хулоса сифатида айтадиган бўлсак, Президентимизнинг ушбу фармонига илова тариқасида ишлаб чиқилган 2023 — 2026 йилларга мўлжалланган суд тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишнинг қисқа муддатли стратегияси давлат ва ҳалқ манфаати ривожи учун хизмат қилади.

 

Ғуломжон Кушиев

Навоий вилоят маъмурий судининг судьяси

Янги Фармоннинг мазмун-моҳияти тушунтирилди

Ўзбекистон Республикаси ИИВ ҳузуридаги Жазони ижро этиш департаменти бешинчи минтақавий ҳудуд минтақавий мувофиқлаштириш маркази биносида 2023 йил 24 январь куни Кармана туманлараро иқтисодий суди раиси А.Хамидов томонидан маркази ва  унинг ҳудудлардаги жазони ижро этиш колониялари ходимлари билан очиқ мулоқот учрашуви ўтказилиб, тадбир иштирокчиларига Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 16 январдаги “Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 11-сонли Фармонинг мазмун-моҳияти ҳақида тушунтиришлар берилди.

Жумладан, мазкур Фармон билан 2023 — 2026 йилларга мўлжалланган суд тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишнинг қисқа муддатли стратегияси (кейинги ўринларда — Стратегия) тасдиқланганлиги, Стратегия доирасида қуйидагилар одил судловни таъминлашнинг устувор вазифалари этиб белгиланганлиги, яъни:

«Инсон қадри учун» ғояси асосида чинакам адолатли суд тизимини шакллантириш ҳамда унинг фаолиятини халқ манфаати ва инсон қадр-қимматини самарали ҳимоя қилишга йўналтириш;

адолатли суд қарорлари қабул қилинишига эришиш орқали халқнинг, шу жумладан, тадбиркорларнинг суд тизимига бўлган ишончини мустаҳкамлаш, ҳар бир шахс суд ва судьялар сиймосида ўзининг ишончли ҳимоячисини кўришига эришиш;

фуқаролар ҳамда тадбиркорларга ўз ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини судларда ҳимоя қила олиши учун барча имкониятларни яратиш, суд ишларини юритишда тортишув ва тарафларнинг тенглиги тамойилларини тўлақонли рўёбга чиқариш, судларнинг холислигини амалда таъминлашга қаратилган қонунчиликни такомиллаштириш;

судлар фаолиятини тўлиқ рақамлаштириш, сунъий интеллект технологияларини жорий этиш, идоралараро электрон маълумот алмашинувини яхшилаш, суд мажлисларида масофадан туриб иштирок этиш имкониятларини кенгайтириш;

судьяларнинг мустақиллиги ва дахлсизлиги кафолатларини кучайтириш, судга ҳурматсизлик қилиш ва суд ишига аралашиш ҳолатларининг олдини олиш бўйича самарали механизмларни ишлаб чиқиш;

суд қарорларининг қатъий ижросини таъминлаш, бу борада давлат органлари ва маҳаллий ҳокимликларнинг масъулиятини ошириш;

судьялар ва суд ходимларида юксак муомала маданиятини шакллантириш орқали судга мурожаат қилган ҳар бир фуқаро ва тадбиркорда суддан, пировардида эса давлатдан розилик ҳиссини уйғотиш.

Шунингдек, 2023 — 2026 йилларга мўлжалланган суд тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишнинг қисқа муддатли стратегиясини амалга ошириш бўйича ҳаракатлар дастури (кейинги ўринларда — Ҳаракатлар дастури) ҳам тасдиқланганлиги, унга кўра Олий суд томонидан Давлат хавфсизлик хизмати, Бош прокуратура, Адлия вазирлиги билан биргаликда жиноят ишлари бўйича суд қарорлари қонуний, асосли ва адолатли қабул қилинганлигини текширишнинг фуқароларга қулай ва соддалаштирилган тартибини яратиш мақсадида қуйидагиларни жорий этишни назарда тутувчи қонун лойиҳаси ишлаб чиқилганлиги маълумот учун қабул қилинганлиги, яъни:

туманлараро, туман, шаҳар судлари томонидан биринчи инстанцияда кўрилган ишларни вилоят ва унга тенглаштирилган судларда апелляция ёки кассация тартибида қайта кўриб чиқиш;

вилоят ва унга тенглаштирилган судлар томонидан апелляция ёки кассация тартибида кўрилган ишларни мазкур судларда тафтиш тартибида қайта кўриб чиқиш;

вилоят ва унга тенглаштирилган судлар томонидан тафтиш тартибида кўрилган ишларни Олий суднинг судлов ҳайъатларида тафтиш тартибида қайта кўриб чиқиш;

юқори инстанция судлари томонидан ишни янгидан кўриш учун қуйи судларга юбориш тартибини бекор қилиш ва уларга иш бўйича якуний қарор қабул қилиш масъулиятини юклаш.

Бундан ташқари, суднинг мустақиллиги ва судьялар дахлсизлигини таъминлашни кучайтириш бўйича қуйидаги чоралар белгиланганлиги, яъни:

судга ҳурматсизлик қилиш ҳолатларини олдини олишнинг самарали механизмларини ишлаб чиқиш, бунинг учун маъмурий жавобгарлик чораларини кучайтириш ва жиноий жавобгарлик белгилаш;

суд ишларини ҳал этишга аралашганлик ва суд ҳужжатини ижро этмаганлик учун жавобгарлик чораларини кучайтириш, шунингдек, суд ҳужжатларининг ижро этилишини таъминлашга қаратилган таъсирчан механизмларни жорий этиш;

одил судловни амалга ошириш фаолиятига аралашганликка оид ҳар бир жиноят иши якуни бўйича жамоатчиликни оммавий ахборот воситалари орқали мажбурий равишда хабардор қилиш тартибини жорий этиш;

судьяга нисбатан турар жой дахлсизлигига, ёзишмалар, телефон орқали сўзлашувлар ва бошқа сўзлашувлар, алоқа тармоқлари орқали узатиладиган почта, курьерлик жўнатмалари ва телеграф хабарларининг сир сақланишига бўлган ҳуқуқларни чекловчи, шунингдек, абонентлар ёки абонент қурилмалари ўртасидаги боғланишлар тўғрисидаги ахборотни олишдан иборат тезкор-қидирув тадбирларининг ўтказилишига фақат Бош прокурорнинг санкцияси асосида йўл қўйилишини белгилаш;

          жисмоний ва юридик шахсларнинг процессуал характерга эга бўлмаган, ҳуқуқий тушунтириш бериш борасидаги масалалар бўйича мурожаатларини адлия органлари томонидан кўриб чиқиш амалиётини йўлга қўйиш ҳақида тушунчалар берилди.

 

Акбар Хамидов

Кармана туманлараро иқтисодий суди раиси

Почта алоқаси ходимлари билан очиқ мулоқот ўтказилди

Навоий вилоят суди биносида 2023 йил 26 январь куни Кармана туманлараро иқтисодий суди раиси А.Хамидов ва Навоий вилоят суди судьяси Т.Қаҳҳоровлар томонидан “Ўзбекистон почтаси” АЖ Навоий вилоят филиали ва  унинг ҳудудлардаги почта алоқа боғланмалари ходимлари билан очиқ мулоқот учрашуви ўтказилди.

 

          Тадбирда иштирокчиларига суд ишларини юритишни ташкил этишда почта алоқа хизмати ходимларининг роли, аҳамияти ва масъулияти жуда юқори эканлигини, яъни суд мажлиси ўтказиладиган жой, сана ва вақти ҳақида тарафлар ҳамда учинчи шахсларни хабардор қилиш билан боғлиқ суд ҳужжатларини почта алоқа хизмати ходимлари томонидан тегишли манзилларга ўз вақтида етказилмаслиги ёки аслида тегишли манзилга етказилмаган суд ҳужжатини электрон дастур орқали “етказилди” деган мазмундаги хабар киритилиши суд ҳужжатини хаттоки бекор бўлишига олиб келиши ёки суд процесслари ўтказилиши чўзилишига ҳамда суд процесслари иштирокчиларини ортиқча оворагарчилигига сабаб бўлиши мумкинлигини, бунинг оқибатида ишда иштирок этувчи шахсларнинг почта алоқа хизмати ходимларидан эмас балки судьялардан норози бўлиш ҳолатлари кузатилаётганлигини, мавжуд муаммолар ҳамкорликда бартараф этилмаса ишда иштирок этувчи шахсларнинг ҳақли эътирозлари ортишига олиб келиши мумкинлиги тушунтирилиб, судьялар ва почта алоқа бўлими ходимлари ҳар бир муаммоли масалаларга тўхталиб, уларнинг ечими ҳақида гаплашиб олишди.

Шунингдек, Кармана туманлараро иқтисодий суди раиси А.Хамидов томонидан тадбир иштирокчиларига Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 16 январдаги “Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 11-сонли Фармонинг мазмун-моҳияти ҳақида ҳам тушунтиришлар берилди.

                                            Акбар Хамидов

Кармана туманлараро иқтисодий суди раиси 

Эссиз, оғу томган ёшлик!

Санжар Носиров ( барча исм-шарифлар ўзгартирилган) – 2003 йилда Навоий шаҳрида туғилган, маълумоти тугалланмаган олий, Москва давлат юридик университети талабаси. Абдулла Тошев – 2003 йилда Навоий шаҳрида туғилган,  маълумоти ўрта-махсус, муқаддам жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар судининг 2021 йил 24 сентябрдаги хукмига кўра, айбли деб топилиб, базавий ҳисоблаш миқдорининг 5 баравари миқдорида жарима жазоси қўлланилган. Жамшид Султонов – 1999 йилда Олтинкўл туманида туғилган, маълумоти тугалланмаган олий, Андижон давлат тиббиёт институтининг 5-босқич талабаси. Алишер Очилов – 2004 йилда Булоқбоши туманида туғилган, маълумоти тугалланмаган ўрта, Булоқбоши туманидаги 1-сонли мактабнинг 11-синф ўқувчиси. Азиз Болтаев – 2003 йилда  Булоқбоши туманида туғилган, маълумоти ўрта, якка тартибдаги меҳнат фаолияти билан шуғулланган.

 Ҳали ҳаётнинг довонларига дуч келмаган, аччиқ-чучугини татиб кўрмаган, қийинчиликларини бошидан ўтказмаган ғўр ёшдаги бу  йигитларнинг барчаси ўзимизнинг қоракўзлар, ўзимизнинг фуқаролар, ўзимизнинг қон-қариндошлар.

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар судида  ўз умрини  увол қилган, гулдек умрини темир панжара ортида ўтказишга маҳкум бўлган  ана шу “оғу сотувчи”ларининг иши кўриб чиқилди.

 Ичкиликка ва гиёҳвандликка ружу қўйишнинг оқибати ҳеч қачон яхшилик билан тугамаслигини йилларнинг аччиқ сабоқлари аллақачон исботлаб бўлган. Бу иллат жамиятнинг энг оғриқли ва энг  хавфли  фожиаларидан саналишини, ўз домига тортган одамни хароб қилиши мумкинлигини барчамиз жуда яхши биламиз.

Энг ачинарлиси, улар орасида вояга етмаган йигитнинг борлиги, мактаб ўқувчиси гиёҳвандлик савдоси билан шуғулланаётганидир Ундан ҳам афсусланарлиси,  Москва давлат юридик университетида таҳсил олаётган ва  Андижон давлат тиббиёт институтининг 5 – босқич талабалари борлиги. Бўлажак ҳуқуқшунос, қонун ҳимоячисининг ўзи қонунбузар, жиноятчи бўлса, додингни кимга айтасан. Ёки  шифокорлик қасамёдини қабул қилишига бир қадам қолган бўлажак саломатлик посбонининг ҳам ниятлари тоза эмаслиги  қанчалар  аччиқ бўлмасин ҳақиқат. Улар орасида муқаддам судланган, жазоланган, аммо бундан тегишли хулоса чиқармасдан  қайта жиноят содир этганларнинг борлиги ҳам кишини ранжитади.

Бу йигитлар жиноят устида қўлга  тушиб, эҳтиёт чораси сифатида қамоққа олинганида уларнинг ота-оналари, яқинлари қандай аҳволга тушганини тасаввур қилиш қийин эмас. Ахир ҳеч бир ота-она фарзанди ортидан лаънат эшитишни, маҳалла –кўй олдида юзи шувут бўлишини истамайди. Аммо ҳозир истакнинг ўзи камлик қилади. Ўғли ёки  қизи тунлари саёқ юришини оддий ҳолга йўядиган, уларга барча шарт-шароитларни муҳайё қилиб, ҳисобини сўрамайдиган, хато қилса ҳам уларни осонгина кечирадиган ота-оналарнинг кўнгли бўшлиги ана шундай фожиаларга сабаб бўлаётгани ва қимматга тушаётганини ҳам тан олишимиз керак, албатта.

Яхшиямки, ҳуқуқ тартибот идоралари ҳушёр. Навоий вилоят ички ишлар бошқармаси ҳамда Навоий шаҳар ички ишлар бўлими жиноят-қидирув бошқармаси ходимлари томонидан Навоий  ҳамда Андижон шаҳарлари ҳудудида ўтказилган “Назоратли харид тадбири” тезкор-қидирув тадбири давомида, гиёҳвандлик воситасини қонунга хилоф равишда ўтказиш мақсадини кўзлаб, “гашиш” гиёҳвандлик моддасини сотаётганда ушланган “қаҳрамон”ларимиз қонун олдида жавоб берди. Судда уларнинг қай бири гиёҳвандлик моддасини ўзи истеъмол қилишини, кимдир вояга етмаган йигитнинг  ёшлигини билмасдан унинг ҳаётини заҳарлаганини тан олиб, қилмишининг оқибатини тушуниб етганини, айбига иқрор ва пушаймонлигини, ёшлигини инобатга олишларини сўраган.

Начора, қилмиш-қидирмиш деган гап бекорга айтилмаган.  Кимгадир 2 йилу 6 ой, кимгадир 2 йилу 1 ой, кимгадир 2 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Вояга етмаган А. Очилов эса 1 йилу 6 ой муддатга озодликни чеклаш жазосига тортилди. Пушаймондан эса энди фойда йўқ. Елларга совурилган қимматли ёшликнинг  темир панжара ортидаги  хазонли йиллари бу ёшларга, қолаверса, бу воқеадан хабардор бўлган замондошларимизга сабоқ бўлса ажабмас!

Дилобар ПАРДАЕВА

 

жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди судьяси

Интеллектуал мулк ҳуқуқи соҳасидаги ислоҳотлар

Сир эмаски, бугунги кунда интеллектуал мулкка оид қонунчилик изчил ислоҳ қилинмоқда. Хусусан, интеллектуал мулкни ишончли ҳимоя қилиш, интеллектуал мулк соҳасида давлат бошқарувини такомиллаштириш, интеллектуал мулк соҳасини ривожлантириш, муаллиф ва ҳуқуқ эгаларининг қонуний манфаатларини етарли даражада ҳимоя қилишга катта эътибор берилмоқда.

Шунингдек, интеллектуал мулк соҳасидаги низоларни судга қадар ҳал қилиш тартиблари кенг жорий қилинган бўлиб, қонуний ҳимояланган.

Интеллектуал мулк хуқуқи Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида ўзининг асосларига эга бўлиб, Конститутциянинг 42-моддасида ҳар кимга илмий ва техникавий ижод эркинлиги, маданият ютуқларидан фойдаланиш ҳуқуқи кафолатланиши ҳамда давлат жамиятнинг маданий, илмий ва техникавий ривожланишига ғамхўрлик қилиши белгилаб берилган. Умуман олганда “интеллектуал мулк” хуқуқи – илмий-техник тараққиёт ютуқлари, инсон ижодий фаолияти ва унинг мақсадларидан фойдаланишни, мутлақ ҳуқуқларни муҳофаза қилиш ҳамда ғоят кенг қамровли ижтимоий муносабатларни тартибга солади. Гарчи улар мавжуд қонунларда назарда тутилмаган бўлса ҳам, уларга нисбатан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексида белгиланган қоидалар мазмунидан келиб чиқиб, интеллектуал мулк ҳақидаги қоидалар қўлланилади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Кодексининг IV бўлими интеллектуал мулкка бағишланган.

Бундан ташқари интеллектуал мулкнинг алоҳида объектлари бўйича тегишли қонунлар ва қарорлар мавжуд.

Жумладан,Ўзбекистон Республикасида фан, адабиёт ва санъат асарларини (муаллифлик ҳуқуқи), ижролар, фонограммалар, эфир ёки кабель орқали кўрсатув ёхуд эшиттириш берувчи ташкилотларнинг кўрсатувлари ёки эшиттиришларини (турдош ҳуқуқлар) яратиш ҳамда улардан фойдаланиш билан боғлиқ ҳолда юзага келадиган муносабатларни тартибга солиш мақсадида Ўзбекистон Республикасининг 2006 йил 21 июлда “Муаллифлик ҳуқуқи ватурдош ҳуқуқлар тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинган.

Мазкур қонуннинг 65-моддасига мувофиқ муаллиф, турдош ҳуқуқлар эгаси ёки мутлақ ҳуқуқларнинг бошқа эгаси ҳуқуқбузардан қуйидагиларни талаб қилишга ҳақли: ҳуқуқларни тан олишини, ҳуқуқ бузилишидан олдинги ҳолатни тиклашини ва ҳуқуқни бузадиган ёки унинг бузилиши хавфини юзага келтирадиган ҳаракатларни тўхтатишини, ҳуқуқ эгасининг ҳуқуқи бузилмаган тақдирда, у фуқаролик муомаласининг одатдаги шароитларида олиши мумкин бўлган, лекин ололмай қолган даромади миқдоридаги зарарларнинг ўрнини қоплашини. Агар ҳуқуқбузар муаллифлик ҳуқуқи ёки турдош ҳуқуқларни бузиш оқибатида даромадлар олган бўлса, ҳуқуқ эгалари бошқа зарарлар билан бир қаторда бой берилган фойдани бундай даромадлардан кам бўлмаган миқдорда қоплашини, зарарлар етказилиши фактидан қатъи назар, ҳуқуқбузарликнинг хусусияти ва ҳуқуқбузарнинг айби даражасидан келиб чиқиб иш муомаласи одатларини ҳисобга олган ҳолда зарар қопланиши ўрнига базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма бараваридан минг бараваригача миқдорда тўланиши лозим бўлган товонни тўлашини, ушбу Қонунда белгиланган ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан боғлиқ бўлган, қонунчиликда назарда тутилган бошқа чоралар кўришини. Муаллиф ва ижрочи ўз ҳуқуқлари бузилган тақдирда, ҳуқуқбузардан маънавий зиён қопланишини талаб қилишга ҳақлидир.Мулкий ҳуқуқларни жамоавий асосда бошқарувчи ташкилот мулкий ҳуқуқларини бошқариш шундай ташкилот томонидан амалга оширилаётган шахсларнинг бузилган муаллифлик ҳуқуқлари ватурдош ҳуқуқларини ҳимоя қилиб қонунда белгиланган тартибда ўз номидан ариза билан судга мурожаат этишга ҳақли эканлиги белгилаб берилган.

Хулоса ўрнида шуни айтиш жоизки, интеллектуал мулк соҳасини мазкур қонун ва қарорлар билан мустаҳкамланиши жамиятда интеллектуал мулкмуҳофазасини таъминлаш, унинг ҳуқуқий асосларини янада яхшилаш, ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини оширишга хизмат қилади.

 

Руслан Джўраев,

Учқудуқ туман иқтисод

Skip to content