Матбуот хизмати - Page 33 of 61 - Навоий вилоят суди

Навоий вилоят судида оммавий ахборот воситалари вакиллар учун навбатдаги матбуот анжумани ўтказилди

Мутбуот анжуманида Навоий вилоят судлари ҳамда Навоий вилоят маъмурий судлари томонидан одил судловни амалга ошириш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш борасида 20232 йилнинг 1-ярми давомида амалга оширилган ишлар сарҳисоби юзасидан оммавий ахборот воситалари вакилларига ахборот берилди.

Маълумот учун, 2023 йил 1-ярми давомида (2022 йил 1-ярми давомида амалга оширилган ишлар қавс ичида) судлар томонидан жами 1201(1003) нафар шахсга нисбатан 866(784) та жиноят иши тамомланган бўлиб, кўриб тамомланган ишлар салмоғи ўтган йилнинг шу даврига нисбатан жиноят ишлари 82 та ёки 10,4 фоизга кўпайган, шахслар эса 198 тага ёки 19,7 фоизга кўпайган.

Жами тамомланган ишларнинг барчаси туман (шаҳар) судларида кўрилган.

Ҳисобот даврида 221(242) нафар шахсга нисбатан 204(222) та иш тугатилган. Шундан 196(230) нафар шахсга нисбатан 186(215) та жиноят иши ЖК 66¹-моддасига асосан тарафларнинг ярашганлиги муносабати билан тугатилган.

Ушбу даврда 122(104) нафар аёлларга нисбатан 107(95) та жиноят иши кўрилган. Иш сони 12 тага ёки 12,6 фоизга, шахс сони 18 тага ёки 17,3 фоизга ошган.

432(422) нафар ёшларга нисбатан 348(346) та жиноят иши судлар томонидан мазмунан кўриб ҳал этилган бўлиб, шундан 18(20) та жиноят иши бўйича 25(25) нафарини вояга етмаганлар ташкил этган. Ёшлар бўйича шахс сони 10 тага ёки 2.3 фоизга ошган.

2023 йил 1-ярми давомида жами 3 та жиноят иши бўйича 5 нафар шахс судлар томонидан оқланган бўлиб, шундан 1 та жиноят иши бўйича 1 нафар шахс биринчи инстанция судлари томонидан, 2 та жиноят иши бўйича 4 нафар шахс вилоят судининг апелляция инстанцияси томонидан оқланган.

Судлар томонидан кўрилган ишлардан

–пора бериш 54 та, 31 тага ёки 1,4 бараварга;

– электр, иссиқлик энергияси, газ, водопроводдан фойдаланиш қоидаларини бузиш жинояти 12 та, 5 тага ёки 71,4 фоизга ошган бўлса;

Судлар томонидан кўрилган ишлардан

Қасддан одам ўлдириш –3 та, 1 тага ёки 25 фоизга;

Вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсларни моддий таъминлашдан бўйин товлаш – 28 та, 2 тага ёки 6,6 фоизга;

Меҳнатни муҳофаза қилиш қоидаларини бузиш 16 та, 9 тага ёки 36 фоизга камайган.

2023 йил 1-ярми давомида 15312(12349) нафар шахсга нисбатан 13146(10020) та маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар кўриб чиқилган. Шундан, 8730(7536) нафар шахсга нисбатан 7918(6498) та иш бўйича жазо тайинланган бўлса, 6582(4813) нафар шахсга нисбатан 5228(3522) та иш ҳаракатдан тугатилган.

Кўриб тамомланган ишлар 2963 тага ёки 23,9 фоизга, шахслар 3126 тага ёки 31.1 фоизга ошган.

Жами кўриб чиқилган 866 та жиноят ишидан 70 таси оммавий-ахборот воситалари (Тв, веб-сайт, газета, журнал) орқали ёритилди.

Ушбу даврда жиноятнинг сабабларини ва унинг содир этилишига имкон берган шарт-шароитларни бартараф қилиш тўғрисида 572 та ёки 66,1 фоиз ишлар бўйича хусусий ажримлар чиқарилиб, тегишли корхона ва ташкилотлар, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларига муҳокама учун юборилди.

2023 йил 1 ярми давомида барча судлар томонидан корхона ва ташкилотларда 600 марта, аҳоли ўртасида 400 марта, ўқув муассасаларида 38 марта лекция, суҳбат ва учрашувлар ўтказилган, 65 марта газета-журналларда мақолалар чоп этилган, 35 марта радиода, 52 марта телевидениеда ва 149 марта веб-сайтларда чиқишлар қилинган.

2023 йилнинг биринчи ярми давомида (2022 йил биринчи ярмига оид маълумотлар қавс ичида) Навоий вилоят, туманлараро, туман (шаҳар) судларига жами 3874 та (4598) мурожаатлар келиб тушган бўлиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 724 тага ёки 15,7 фоизга камайган.

Мазкур мурожаатларнинг 1182 таси ёки 30,5 фоизи жиноят судларига, 2471 таси ёки 63,8 фоизи фуқаролик судларига келиб тушган бўлса, қолган 221 таси ёки 5,7 фоизи иқтисодий судларига келиб тушган

Жами келиб тушган мурожаатлардан 3835 таси ёки 99 фоизи ўрганиб чиқилган бўлса, 28 та ёки 0,7 фоиз мурожаат тааллуқлилиги ёки тегишлилиги бўйича бошқа ташкилотларга юборилган, 11 та ёки 0,3 фоиз мурожаат ўрганиш жараёнида қолдиқда қолган.

Ўрганиб чиқилган жами 3835 та мурожаатлардан 108 таси ёки
2,8 фоиз мурожаат қаноатлантирилган бўлса, 3721 таси ёки 97 фоиз мурожаат юзасидан ҳуқуқий тушунтириш берилган, шунингдек 6 та ёки 0,2 фоиз мурожаат қаноатлантирилмаган.

Фуқаролик ишлари бўйича

Навоий вилоят фуқаролик судлари томонидан фуқаролик соҳасида одил судловни амалга ошириш юзасидан 2023 йил 1-ярми давомида бир қатор ишларни амалга оширилди.

Хусусан, ҳисобот даврида судлар томонидан жами 10781 та (вилоят суди 1 та, фуқаролик ишлари бўйича Кармана туманлараро суди 4379 та, фуқаролик ишлари бўйича Зарафшон туманлараро суди 1325 та, фуқаролик ишлари бўйича Навбаҳор туманлараро суди 2758 та, фуқаролик ишлари бўйича Учқудуқ туман суди 736 та, фуқаролик ишлари бўйича Хатирчи туман суди 1582 та фуқаролик ишлар кўриб тамомланган. Шундан 629 таси ёки 5,8 фоизи сайёр суд мажлисларида ҳал этилган.

Судлар томонидан кўрилган ишлар сони ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 293 тага ёки 3,8 фоизга кўпайган.

Бу кўрсаткичнинг таҳлили қуйидагича:

Ўтган давр мобайнида алоҳида тартибда кўрилган бошқа ишлар билан боғлиқ низолар 76 тага (372-448)

кредит билан боғлиқ низолар 1092 тага (4204-5296);

уй-жой низоларидан келиб чиққан низолар 107 тага (156-263) камайган бир вақтда,

оила низолари билан боғлиқ кўрилган низолар 264 тага (2028-1764);

ерга оид низолари билан боғлиқ кўрилган низолар 10 тага (107-97);

меҳнат низолари билан боғлиқ низолар 308 тага (753-445) кўпайган.

2023 йил 1-ярми мобайнида жами 1151(912) та никоҳдан ажратиш билан боғлиқ ишлар кўрилган бўлиб, 650(482) таси қаноатлантирилган, 260(220) таси рад қилинган, 74(116) таси кўрмасдан қолдирилган, 167(94)таси иш юритувдан тугатилган.

Ўтган йилнинг шу даврига нисбатан никоҳдан ажратиш билан боғлиқ ишлар сони 239 тага ёки 20,8 фоизга кўпайган.

Жойларда мавжуд муаммоларни ҳал этиш юзасидан аҳоли билан ҳар ойда камида бир марта очиқ мулоқотларни ташкил этиш тизимини йўлга қўйилган бўлиб, ўтган даврда жами 581 та ҳуқуқий тарғибот ишлари амалга оширилган.

Ўтказилган ҳуқуқий тарғиботларнинг 138 таси ОАВларда ёритилган. Шундан, телевидениеда 33 та, радиода 22 та, газета ва журналларда 13 та, веб-сайт ва бошқа ахборот воситаларида 70 та чиқишлар қилинган.

Иқтисодий ишлар бўйича

Навоий вилоят иқтисодий судлари томонидан иқтисодиёт соҳасида одил судловни амалга ошириш юзасидан 2023 йилнинг 1-ярими давомида бир қатор ишлар амалга оширилди.

Хусусан, ҳисобот даврида судлар томонидан жами 6219 та (Вилоят 6 та, Кармана 4061 та, Навбаҳор 882 та, Зарафшон 1021 та, Учқудуқ 249 та) иқтисодий ишлар кўриб чиқилган.

137 та суд мажлиси ВКА режимида ўтказилди. Бунда
235 нафар вакиллар ўз ҳудудларида иштирок этиб, уларнинг тахминан 62,6 млн. сўм маблағлари тежалган.

Кўрилган ишларнинг 2031 таси ёки 32,6 фоизи фуқаролик ҳуқуқий муносабатларга оид, 3999 таси ёки 64,3 фоизи маъмурий ҳуқуқий муносабатларга оид, 144 таси ёки 2,3 фоизи банкротликка оид, 45 таси ёки 0,7 фоизи корпоратив муносабатларга оид ишларни ташкил этган.

Судлар томонидан кўрилган ишлар сони ўтган йилга нисбатан 3894 тага ёки 167,4 фоизга кўпайган (ўтган йили шу даврда – 2325 та).

Бу кўрсаткичнинг таҳлили қўйидагича:

ü коммунал шартномасидан келиб чиққан низолар 553 тага (410-963);

ü ерга оид ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиққан низолар 13 тага (15-28).

ü ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш шартномасидан келиб чиққан низолар 70 тага (124-194);

ü контрактация шартномасидан келиб чиққан низолар
25 тага (5-30);

ü маҳсулот етказиб беришга доир кўрилган низолар
212 тага (126-338);

ü ижара шартномасидан келиб чиққан низолар 5 тага (46-51);

ü солиқ қонунчилигини қўллаш билан боғлиқ низолар
3226 тага (452-3678) кўпайган.

Айни пайтда, қўйидаги тоифадаги низолар камайган:

ü пудрат шартномасидан келиб чиққан низолар 9 тага
(86-77);

ü кредит шартномасидан келиб чиққан низолар 64 тага (220-156);

ü лизинг шартномасидан келиб чиққан низолар 46 тага
(64-18);

ü инвестицион низолар 20 тага (22-2);

ü банкрот деб топиш тўғрисидаги низолар 127 тага камайган (214-138)

ü юридик шахсни тугатиш юзасидан ишлар кўрилмаган (0-0).

Ҳал этилган ишлар бўйича 167,3 млрд. сўм миқдоридаги қарз ва етказилган моддий зарарларни даъвогарлар фойдасига ундириш ҳақида қарорлар қабул қилинган. Шундан хусусий тадбиркорлар ва кичик бизнес субъектларнинг фойдасига 35,2 млрд. сўм ундирилган.

Жойларда мавжуд муаммоларни ҳал этиш юзасидан аҳоли билан ҳар ойда камида бир марта очиқ мулоқатларни ташкил этиш тизимини йўлга қўйилган бўлиб, жами 326 та ҳуқуқий тарғибот ишлари амалга оширилган.

Ўтказилган ҳуқуқий тарғиботларнинг 162 таси ОАВларда ёритилган. Шундан, телевидениеда 19 та, радиода 20 та, газета ва журналларда 28 та, веб-сайт ва бошқа ахборот воситаларида 95 та чиқишлар қилинган.

Вилоят судининг жамоатчилик ва ОАВ билан алоқалар бўлими бош консультанти Азамат Ботиров

ФАРЗАНДИ ОЛДИДАГИ МАСЪУЛИЯТИНИ УНУТГАН ОТА!

Жиноят ишлари бўйича Навбаҳор туман судининг очиқ суд мажлисида Ўзбекистон Республикаси МЖтКнинг 474-моддасида назарда тутилган ҳуқуқбузарликни содир этганлик юзасидан Навбаҳор туманида истиқомат қилувчи В.И.га нисбатан маъмурий ҳуқуқбузарлик иш ҳужжатлари кўриб чиқилди.

Унда аниқланишича, ҳуқуқбузар В.И 2022 йилнинг 21 декабридан 2023 йилнинг 1 майига қадар 3.900.789 сўм миқдоридаги алимент пулини алимент ундирувчи О.Б.га тўламасдан, моддий ёрдамга муҳтож шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаб келган.

Қарздор В.И ҳуқуқбузарлик ҳаракатига иқрорлик билдириб, судда ҳақиқатдан ҳам, фуқаролик ишлари бўйича Навбаҳор туманлараро судининг ижро ҳужжатига асосан, ундирувчи О.Б фойдасига бир нафар фарзандининг моддий таъминоти учун даромадининг тўртдан бир қисми миқдорида алимент ундириш белгиланганлигини, алимент қарздорлиги 3.900.789 сўм бўлганлигини, ҳозирда ушбу қарздорликни бартараф этганлиги, унга нисбатан қонуний енгиллик беришни сўраб кўрсатма берди.

Ундирувчи О.Б ҳуқуқбузар В.И.дан унинг фойдасига бир нафар фарзандининг моддий таъминоти учун алимент ундириш белгиланганлигини, ҳозирги кунда В.И алимент пулларини тўлиқ тўлаб берганлигини, унга нисбатан даъвоси йўқлигини, ишни тугатишни сўраб кўрсатув берди.

В.Ис.нинг ҳуқуқбузарлик ҳаракати иш материалида мавжуд суд буйруғи, ижро иши юритувини қўзғатиш тўғрисидаги қарори, алимент қарзини ҳисоблаш тўғрисидаги қарор, расмий огоҳлантириш, тушунтириш хатлари, маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённома ва суд мажлисида муҳокама қилиниб, баҳо берилган бошқа объектив далиллар билан ўз тасдиғини топди деб ҳисоблади.

Суд, қонун талабидан келиб чиқиб В.И алимент қарздорлигини тўлиқ қоплаганлигини инобатга олиб, унга оид маъмурий ишни МЖтКнинг 271-моддаси 10-банди тартибида тугатишга қарор қилди.

Алишер САЙДУЛЛАЕВ,

Жиноят ишлари бўйича Навбаҳор туман суди раиси

Бугунги куннинг долзарб мавзуси – КРЕДИТ

Маълумки, Ўзбекистон Республикаси ўз молия, пул-кредит тизимига эгадир.

Молия-кредит тизими ҳар бир давлат иқтисодиётининг муҳим тармоқларидан бири бўлиб, пул бозорининг ривожланиши, пул оқимини бошқариши, давлатнинг инвестицион жозибадорлигини оширишдаги аҳамиятини белгилайди.

Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг кредит олиш кафолатини мустаҳкамлаш ва у билан боғлиқ муаммоларни илмий тадқиқ қилиб ўрганиш долзарб масалалардан биридир.

Сўнгги йилларда судларда кредит ундириш билан боғлиқ ишларни кўпайиши, кредит ундириш билан боғлиқ ишларни кўришдаги муаммоларни ўрганиш зарурияти келтириб чиқарди.

Кредит шартномаси бўйича қарздорликни ундириш ҳақидаги ишлар Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси, Ўзбекистон Республикасининг “Ипотека тўғрисида”ги, “Гаров тўғрисида”ги, “Гаров реестри тўғрисида”ги Қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Олий суди ва Олий хўжалик суди Пленумининг “Кредит шартномаларидан келиб чиқадиган мажбуриятлар бажарилишини таъминлаш тўғрисидаги фуқаролик қонун ҳужжатларини қўллашнинг айрим масалалари ҳақида”ги 2006 йил 22 декабрдаги 13/150-сонли ҳамда “Суд амалиётида битимларни тартибга солувчи қонунчилик нормаларини татбиқ қилишда вужудга келадиган айрим масалалар тўғрисида”ги 2006 йил 22 декабрдаги 17-сонли қарорлари ҳамда бошқа норматив ҳужжатлар асосида кўриб ҳал қилинади.

Мазкур тоифадаги ишларни судларда кўрилишида юзага келаётган айрим муаммо ва тушунмовчиликларни ечимини топиш, йўл қўйилаётган хато-камчиликларни бартараф этиш, судларга тегишли йўлланма бериш мақсадида, фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан 2022 йилда кўрилган мазкур тоифадаги ишлар умумлаштириш йўли билан ўрганилганда қуйидагилар аниқланди.

Статистик маълумотларга кўра, 2022 йилда (2021 йил) фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан жами 238 774 та (139 943 та) кредит шартномаси бўйича қарздорликни ундиришга оид фуқаролик ишлари кўриб тамомланган бўлиб, шундан кредит қарздорлиги билан биргаликда гаров таъминоти ундириш сўралган ишлар сони 19 129 тани (18 224 та) ташкил этган.

Кўриб тамомланган ишларнинг 192 029 таси ёки 80,4 фоизи (119 395 та ёки 85,3 фоиз) қаноатлантирилган, 2 296 таси ёки 1,0 фоизи (1 190 та ёки 0,9 фоиз) рад этилган, 43 433 таси ёки 18,2 фоизи (18 356 та ёки 13,1 фоиз) кўрмасдан қолдирилган ва 1 016 таси ёки 0,4 фоизи (1 002 та ёки 0,7 фоиз) иш юритишдан тугатилган.

Бу даврда 73 441 та (2021 йилда бу тоифа бўйича суд буйруғи чиқарилмаган) кредит шартномаси бўйича қарздорликни ундиришга
оид суд буйруқлари чиқарилган.

Кўриб тамомланган ишларнинг 194 590 таси тижорат банкларининг даъво ариза (ариза)ларини, 44 184 таси микромолия ташкилотларининг даъво ариза (ариза)ларини ташкил этган.

Банклар томонидан берилган даъво ариза (ариза)ларнинг кредитлар тоифаси қуйидагича:

– Истеъмол кредитлари– 54 155 та 27 трлн. 748 млрд. сўмлик;

– Чорвачилик учун ажратилган кредитлар-21 132 та 1 трлн. 59 млрд. сўмлик;

– Маиший кредитлар-27 359 та 2 трлн. 743 млрд. сўмлик;

– Бошқа кредитлар-91 944 та 23 трлн. 299 млрд. сўмлик.

Ишлар асосан (суд буйруғи қўшилган ҳолда) Наманган (50 294 та), Тошкент шаҳри (45 404 та), Фарғона (44 116 та), Андижон (29 125 та), Самарқанд (25 327 та), Сурхондарё (21 541 та), Қашқадарё (19 886 та) вилояти судларида бошқа судларга нисбатан кўпроқ кўрилган.

2022 йилда Республика фуқаролик ишлари бўйича судларнинг барчасида мазкур тоифадаги ишлар сони 2021 йилга нисбатан кўпайган, жумладан Наманганда 40 236 тага, Фарғонада 23 933 тага, Тошкент шаҳрида 22 151 тага, Андижонда 19 626 тага, Самарқандда 13 879 тага, Сурхондарёда 13 646 тага, Қашқадарёда 10 610 тага, Тошкент вилоятида 9 675 тага, Сирдарёда 5 733 тага, Навоийда 5 488 тага, Жиззахда 3 503 тага, Бухорода 2 182 тага, Қорақалпоғистон Республикасида 851 тага ва Хоразм вилоятида 676 тага кўпайган.

2022 йил давомида Навоий вилоят фуқаролик ишлари бўйича туманлараро (туман) судлари томонидан кредит қарздорлигини ундириш билан боғлиқ низоларга оид жами 11 544 та фуқаролик иши кўриб тамомланган бўлиб, шундан 9385 та иш бўйича ҳал қилув қарори чиқарилиб, 9119 та иш бўйича даъволар қаноатлантирилган, 266 та иш бўйича даъволар қаноатлантиришдан рад қилинган, 2134 та иш бўйича даъво аризалар кўрмасдан қолдирилган, 25 та иш юритишдан тугатилган, 1971 та суд буйруғи чиқарилган, 4088 та ҳал қилув қарори сиртдан қабул қилинган, 1685 та ҳал қилув қарори сиртдан бекор қилинган.

Кредит шартномасига оид 11.544 та иш кўрилган бўлиб, шундан кредит қарздорлиги билан биргаликда гаров таъминоти ундириш сўралган ишлар 709 тани, банкларнинг даъво аризаларига асосан 11 529 та даъво аризалар, банк бўлмаган ташкилотларнинг даъво аризаларига асосан 15 та даъво аризалар келиб тушган.

Шундан истеъмол кредитлари 3113 тани, чорвачилик учун ажратилган кредитлар 875 тани, маиший кредитлар 3060 тани, бошқа кредитлар 4481 тани ташкил қилган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодекси 171-моддасининг 1, 2 ва 9-бандларида:

– агар талаб нотариал тасдиқланган битимга асосланган бўлса;

– талаб ёзма битимга асосланган ва қарздор томонидан тан олинган бўлса;

– ёзма битим мавжуд бўлган тақдирда, ундирувни қарздорнинг мажбуриятлари бажарилишининг таъминоти бўлган кўчар мол-мулкка қаратиш тўғрисида талаб арз қилинган бўлса суд буйруғи берилиши назарда тутилган.

Судларда иш ҳажми ҳамда суд харажатлари миқдорини камайтириш, юридик ва жисмоний шахсларнинг ортиқча оворагарчилигини олдини олиш, ишни кўриш билан боғлиқ бўлган харажатларни иқтисод қилиш мақсадида Олий суд томонидан судларга юқорида қайд этилган қонун талабига биноан кредит (уй-рўзғор, маиший-техникага оид битим ва шу каби бошқа) қарздорлигини ундириш билан боғлиқ ишлар юзасидан 2022 йилнинг 1 июлидан бошлаб суд буйруғи чиқариш ва уни ижрога юбориш орқали ҳал этилиши, шунингдек, Савдо саноат палатасининг ушбу мазмунда асосий ундирувчи яъни банк (ёки бошқа шахс) манфаатида судга мурожаат қилиши қонунга зид бўлмаганлиги туфайли улар томонидан берилган суд буйруғи чиқариш ҳақидаги аризаларни ҳам кўриб чиқилиши борасида кўрсатма берилган эди.

Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2022 йил 10 июндаги 22-6-сонли хати билан вилоят судлари ва қуйи судларга гаров мулки билан боғлиқ бўлмаган кредит суммаларини ундириш ҳақидаги ишларни даъво тартибида эмас, балки буйруқ тартибида кўриш тушунтирилган.

2022 йил давомида Навоий вилоят фуқаролик ишлари бўйича туманлараро (туман) судлари томонидан кредит қарздорлигини ундириш билан боғлиқ низоларга оид жами 1971 та суд буйруғи чиқарилган.

Агар гаров билан таъминланган мажбуриятнинг қарздор томонидан бузилиши жуда арзимас бўлса ва шу туфайли гаровга олувчининг талабларининг миқдори гаровга қўйилган мол-мулкнинг қийматига мутлақо мос келмаса, ундирувни гаровга қўйилган мол-мулкка қаратиш рад этилади.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 279-моддасига кўра, гаровга олувчининг (кредиторнинг) талабларини қондириш учун ундиpувни қарздор гаров билан таъминланган мажбуриятни ўзи жавобгаp бўлган вазиятларда бажармаган ёки лозим даpажада бажармаган тақдирда гаровга қўйилган мол-мулкка қаратиш мумкин.

Суд амалиётини ўрганиш шуни кўрсатадики, узоқ муддатли ипотека кредитлари бўйича қарздор муайян давр учун қарздорлик вужудга келган ҳолларда (масалан 3-4 ойлик қарздорлик) банклар кредитнинг қолган барча қисмини муддатидан илгари ундириш ҳақидаги талаб билан судга мурожаат қилмоқда.

Бунда кредит бўйича вужудга келган реал қарздорлик эмас, балки кредитнинг ҳали муддати келмаган қисмини ҳам олдиндан бир йўла ундириш талаби қўйилмоқда.

Бу ўз навбатида кредит олган фуқарони қийин аҳволга солади, давлат божи ҳам реал қарздорлик учун эмас балки, даъво суммасидан келиб чиқиб, бутун кредит суммасига нисбатан ҳисобланади.

Бунда қарздор кредит қарзини бир йўла тўлай олмаган тақдирда ундирув гаров мулкига қаратилишига олиб келиши мумкин.

Шу сабабли судлар ушбу тоифадаги ишларни кўришда ишнинг юқоридаги каби ҳолатларига, кредит реал қарзи унча кўп бўлмаган ва гаров мулкини қийматига номутаносиб бўлган ҳолларда реал қарздорликни ундирувини гаровга қаратиш масаласини ФКнинг 279-моддаси 2-қисмида назарда тутилган тартибда ҳал қилиши лозим.

Шунингдек, кредит шартномаси бўйича кредитни қайтарилишининг таъминоти сифатида қарздор ёки учинчи шахсларга мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган кўчмас мулк гаровга қўйилади.

Кейинчалик кредит ўз вақтида қайтарилмаганлиги сабабли кредитни ундиришни гаров мулкига қаратишда унинг кредит олинган пайтдаги баҳоси паст бўлганлиги, орада вақт ўтиши билан мулкнинг қиймати анча ортиб кетганлиги сабабли, гаров мулкининг баҳосини белгилаш юзасидан эътирозлар мавжуд.

Гаров мулкига ундирувни қаратишда низо бўлган ҳолларда гаров мулкининг баҳосини ишни кўраётган суд белгилаши билан боғлиқ нормани қонунчиликка киритиш мақсадга мувофиқ.

Бу Ўзбекистон Республикасининг “Гаров тўғрисида”ги ва “Ипотека тўғрисида”ги Қонунларига ўзгартириш киритишни тақозо этади.

2022 йил давомида Навоий вилоят фуқаролик ишлари бўйича туманлараро (туман) судлари томонидан кредит қарздорлигини ундириш билан боғлиқ низоларга оид жами 11 544 та фуқаролик иши кўриб тамомланган бўлиб, Ўзбекистон Республикасининг “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги Қонуни 8 ва 24-моддаларига асосан жами 11 463 та ижро ҳужжатлари қайтарилган

Қайтарилган ижро ҳужжатларидаги сумма 539 126 955 740 сўмни ташкил этади.

Навоий вилоят фуқаролик ишлари бўйича туманлараро (туман) судлари кесимида таҳлил қилинадиган бўлса, Фуқаролик ишлари бўйича Кармана туманлараро судида 5710 та, 286 841458 354 сўмлик, фуқаролик ишлари бўйича Зарафшон туманлараро судида 2208 та, 166 804251044 сўмлик, фуқаролик ишлари бўйича Навбаҳор туманлараро судида 599 та, 26 750 617 649 сўмлик, Фуқаролик ишлари бўйича Учқудуқ туман судида 846 та ,13 894 468 846 сўмлик, Фуқаролик ишлари бўйича Хатирчи туман судида 2100 та ,44 836159847 сўмлик ижро ҳужжатлари қайтарилган.

Мазкур ижро ҳужжатларини қайтариш сабаблари таҳлил қилинганда, аксарият ҳолларда судья ва унинг ёрдамчисининг айби билан ижро ҳужжатлари қайтарилаётганлиги ва шу билан бирга айрим ҳолларда давлат ижрочилари томонидан асоссиз ижро ҳужжатларини қайтариш ҳолатлари мавжудлиги аниқланди.

2022 йилда судлар билан вилоят, туман (шаҳар) мажбурий ижро бюролари бошлиғи ва давлат ижрочилари иштирокида йиғилиш ўтказилиб, қайтарилган ҳар бир ижро ҳужжатлари материалар орқали муҳокама этилди ва келгусидаги ҳамкорликдаги вазифалари белгилаб олинди.

Амалиёт шуни кўрсатадики, баъзи туманлараро судлари даъвогарнинг талаби судга мурожаат қилинганидан сўнг жавобгар томонидан ихтиёрий равишда қаноатлантирилиши оқибатида даъвогар талабини қўллаб қувватламасдан ишни ФПК 122-моддасининг 9-банди асосида кўрмасдан қолдиришни сўраганида, судлар ушбу асослар билан ишни кўрмасдан қолдиришда ундирилиши лозим бўлган давлат божи тўловини ундириш масаласини ҳал қилмасдан келмоқда.

– Ўзбекистон Республикаси “Давлат божи тўғрисида”ги Қонунига судларда ушбу тоифадаги ишлар юзасидан ФПКнинг 122-моддаси 9-бандига кўра, даъво аризалар кўрмасдан қолдирилган ҳолларда ариза мазмунидан қатъий назар давлат божи ундирилмаслигига оид аниқ нормани белгилаш бўйича тегишли таклиф киритиш;

– Узоқ муддатли кредитлар бўйича ҳали шартнома муддати тугамаган тақдирда, кредит қарздорлиги суммасини тўлиқ ундириш ҳақида даъво қилинганидан қатъий назар давлат божини фақатгина амалда мавжуд бўлган реал қарздорликни қаноатлантиришга оид суммасига мутаносиб равишда ундиришни назарда тутувчи нормани қонунчиликда белгилаш юзасидан (ФКнинг 736-моддасига) тегишли таклиф киритиш таклиф этилади.

Гулнафис Худайбердиева

Навоий вилоят суди судьяси

СУД ТИЗИМИДАГИ ИСЛОХОТЛАР – ИНСОН ҚАДРИ УЧУН

Фуқароларга янада қулайлик яратиш ва фуқароларнинг ортиқча оворагарчилигини олдини олиш мақсадида суд тизимида “ягона дарча” принципи жорий қилинди.

Суд тизимида “ягона дарча” принципининг жорий қилиниши натижасида маъмурий судларда;

– талаб судга тааллуқлилик қоидалари бузилган ҳолда маъмурий судга тақдим этилган бўлса, ариза (шикоят) тааллуқлилигига кўра фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга кўриб чиқиш учун ўтказилади.

– агар ариза (шикоят) судга тааллуқлилик қоидаларини бузган ҳолда иш юритишга қабул қилинганлиги ишни кўриб чиқиш чоғида аниқланса, маъмурий суд иш материалларини судга тааллуқлилигига кўра фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга кўриб чиқиш учун ўтказиш ва маъмурий суд ишини юритишни тугатиш тўғрисида ажрим чиқаради.

– аризани (шикоятни), иш материалларини маъмурий суддан судга тааллуқлилигига кўра бошқа судга ўтказиш тўғрисидаги ажрим устидан шикоят қилиниши (протест келтирилиши) мумкин.

– маъмурий суддан тааллуқлилигига кўра бошқа судга ўтказилган ариза (шикоят), иш материаллари ўзига ўтказилган суд томонидан қабул қилиб олиниши керак.

– Ўзбекистон Республикасида судлар ўртасида судга тааллуқлилик тўғрисидаги низоларга йўл қўйилмаслиги қатий белгилаб қўйилди.

Бундан ташқари, 2023 йил 16 март кунига қадар манфаатдор шахслар маъмурий органнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг, улар мансабдор шахсларининг қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлиги) устидан ариза (шикоят) манфаатдор шахсга ўзининг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилганлиги тўғрисида маълум бўлган пайтдан эътиборан уч ой ичида судга берилиши мумкин эди, бу эса манфаатдор шахсларнинг бузилган ҳуқулари тиклаш юзасидан маъмурий органнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг, улар мансабдор шахсларининг қарорлари, ҳаракати (ҳаракатсизлиги) устидан маъмурий судларга шикоят қилиш юзасидан бир мунча чекловларни юзага келтираётган эди.

Суд тизимида олиб борилаётган ўзгаришлар, айниқса маъмурий судга мурожаат қилишда, маъмурий органнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг, улар мансабдор шахсларининг қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлиги) манфаатдор шахснинг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузганда, манфаатдор шахснинг ҳуқуқлари, эркинликларини амалга оширишга ва қонуний манфаатларини рўёбга чиқаришга тўсиқлар вужудга келтирганжа, манфаатдор шахснинг зиммасига қонунга хилоф равишда бирор-бир мажбурият юклаганда, манфаатдор шахснинг у ёки бу соҳадаги фаолиятни амалга ошириши учун бошқа тўсиқлар вужудга келтирганда маъмурий органнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг қарорларини ҳақиқий эмас, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатларини (ҳаракатсизлигини) қонунга хилоф деб топиш тўғрисида ариза (шикоят) билан ўзининг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилганлиги тўғрисида маълум бўлган пайтдан эътиборан олти ой ичида судга берилиши мумкинлиги юзасидан ўзгартиришлар киритилди.

Фазлиддин Саноқулов

Навоий туманлараро маъмурий суди судьяси

Адолат қарор топди !!!

Даъвогар вояга етмаган О.У ўғлининг ишончли вакили онаси Т.Мнинг жавобгарлар Хатирчи туманида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус М.А ва О.Фга нисбатан қонун бўйича меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги гувоҳномани ҳақиқий эмас деб топиш бўйича судга мурожаат қилган.

Унда даъвогар отаси О.Б 1954 йил 05 октябрда туғилгани, 2020 йил 07 март куни вафот этгани, онаси Т.М ўғли туғилгани, унга нисбатан Нарпай туман ФҲДЁ бўлими томонидан отаси О.Бнинг оталиги белгилангани, бу ҳақда 2005 йил 21 май куни 1304-сон далолатнома ёзуви билан қайд этилгани, марҳум отаси Б.О 2006 йил 17 май куни 45-сонли реестр рақами билан Нарпай туман хусусий нотариал идораси нотариуси И.Н томонидан расмийлаштирилган айирбошлаш шартномасига асосан Нарпай тумани, “Зирабулоқ” МФЙ, Ф.Х кўчасида жойлашган 10-уй, 8-хонадонни номига расмийлаштириб олгани, ҳозирда ушбу хонадонда онаси билан доимий рўйхатда туриб, яшаб келаётганини, марҳум отаси вафот этгач, отасининг қонуний никоҳида бўлган биринчи турмуш ўртоғи О.Фга улар доимий рўйхатда туриб яшаб келаётган Нарпай тумани, “Зирабулоқ” МФЙ, Ф.Х кўчасида жойлашган 10-уй, 8-хонадоннинг ½ қисмига 00-сонли мулк ҳуқуқи тўғрисида, қолган ½ қисмига эса 00-сонли қонун бўйича меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисида 2022 йил 15 сентябрда Хатирчи туманида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус А.А гувоҳномаларни расмийлаштириб бергани, О.Бдан унга тақсимланиши лозим бўлган мерос ҳиссасидан ҳеч кимнинг фойдасига воз кечмаганлигини сабабли Хатирчи туманида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус А.А томонидан расмийлаштирилган 2022 йил 15 сентябрь кунги 00-сонли қонун бўйича меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги ҳақиқий эмас деб топишни ва ҳақиқий эмаслик оқибатларини қўллашни ва суд харажатларини жавобгарлардан ундиришни сўраган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 116-моддасига кўра, қонун ҳужжатларининг талабларига мувофиқ келмайдиган мазмундаги битим, шунингдек ҳуқуқ-тартибот ёки ахлоқ асосларига атайин қарши мақсадда тузилган битим ўз-ўзидан ҳақиқий эмасдир. Бундай битимга нисбатан ушбу Кодекс 114-моддасининг иккинчи қисмида назарда тутилган қоидалар қўлланилади.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 113-моддасига кўра, “битим ушбу Кодексда белгилаб қўйилган асосларга кўра, суд ҳақиқий эмас деб топганлиги сабабли (низоли битим) ёки бундай деб топилишидан қатъий назар ҳақиқий эмас деб ҳисобланади (ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмаган битим).

Судда аниқланган ҳолатларга кўра, Хатирчи туманида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус М.Э томонидан фуқаро Остонаева Фазолат Каримовнанинг номига №NV1261673-сонли мерос иши бўйича, 2022 йил 15 сентябрь куни реестрга №202201783003342 рақам билан қайд этилган, қонун бўйича меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги гувоҳнома берилган.

Даъвогарлар вояга етмаган Остонаев Умиджон Бахтиёр ўғлининг ишончли вакили онаси Тиркашева Марҳабо Ҳазратовна Хатирчи туманида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус М.Э томонидан 2022 йил 15 сентябрь куни тасдиқланган қонун бўйича меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги гувоҳномани ўзининг улуши ҳал қилинмаганини билдириб, ҳақиқий эмас деб топишни сўрамоқда.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Кодексиниг 1147-моддасига кўра меросхўр мерос очилган кундан эътиборан исталган вақтда меросдан воз кечишга ҳақли. Меросдан воз кечиш меросхўр томонидан мерос очилган жойдаги нотариусга ариза бериш орқали амалга оширилади.

Агар ишончномада вакил орқали меросдан воз кечиш ваколати махсус назарда тутилган бўлса, меросдан шу тарзда воз кечилиши мумкин. Меросдан воз кечиш кейинчалик бекор қилиниши ёки қайтариб олиниши мумкин эмас.

Олий суд пленумининг 2011 йил 20 июлдаги 5-сон “Судлар томонидан мерос ҳуқуқига оид қонунчиликнинг қўлланилиши тўғрисида”ги қарорининг 19-бандида кўрсатилишича, васият ва қонун бўйича ворисликда меросхўр мерос очилган жойдаги нотариусга ариза бериш йўли билан меросдан воз кечишга ҳақли. Қонунда мерос очилгандан кейин бундай ариза билан мурожаат қилиш мумкин бўлган вақт чегараланмаган.

Мероснинг бир қисмидан воз кечилишига, меросдан изоҳотлар ёки шарт билан воз кечилишига йўл қўйилмайди, ФК 1148-моддасида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.

Меросдан воз кечиш тўғрисида ариза берган меросхўр кейинчалик уни бекор қилиши ёки қайтариб олиши мумкин эмас. Бундай воз кечиш фақат суднинг ҳал қилув қарори билан ва қонунда битимларни ҳақиқий эмас деб топиш учун белгиланган асосларга кўра ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин (ФК 113 – 128-моддалари).

Иш ҳужжатларида мавжуд маълумотлар, тарафларнинг тушунтиришлари ва судда аниқланган ҳолатларга кўра мархум Остоноев Бахтиёрдан қолган Нарпай тумани, “Зирабулоқ” МФЙ, Ф.Хўжаев кўчасида жойлашган 9-уй, 8-хонадон мерос мулки бўйича оталиги белгиланган вояга етмаган даъвогар Остонаев Умиджон Бахтиёр ўғлини биринчи навбатдаги ворислар жумласига киритиши ва ворисликка чақириши лозим бўлсада, Хатирчи туманида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус М.Энинг эътиборидан четда қолган.

Ўзбекистон Республикаси фуқаролик кодексининг 116-моддасида қонун ҳужжатларининг талабларига мувофиқ келмайдиган мазмундаги битим, шунингдек ҳуқуқ-тартибот ёки ахлоқ асосларига атайин қарши мақсадда тузилган битим ўз-ўзидан ҳақиқий эмасдир. Бундай битимга нисбатан шубу Кодекс 114-моддасининг иккинчи қимида назарда тутилган қоидалар қўлланилиши кўрсатилган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 114-моддасига кўра, “ҳақиқий бўлмаган битим унинг ҳақиқий эмаслиги билан боғлиқ бўлган оқибатлардан ташқари бошқа юридик оқибатларга олиб келмайди ва у тузилган пайтидан бошлаб ҳақиқий эмасдир.

Суд, аниқланган ҳолатларга асосан ва даъво асосли бўлгани боис даъвосини қаноатлантиришни, Хатирчи туманида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус М.Э томонидан №NV1261673-сонли мерос иши бўйича, 2022 йил 15 сентябрь куни тасдиқланган, реестрга №202201783003342 рақам билан қайд этилган, қонун бўйича меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги гувоҳномани ҳақиқий эмас деб топишни лозим топди.

Шунингдек ҳақиқий бўлмаган битимга асосан расмийлаштирилган 2023 йил 17 январ кунидаги Навоий шахарда хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус Х.Ж томонидан расмийлаштирилган сотувчи О.Ф ва сотув олувчи А.Т ўртасидаги реестрга 218-сон билан қайд этилган олди сотди шартномаси ҳам ҳақиқий эмас деб топилди.

Баходир Бабақулов

Фуқаролик ишлари бўйича Хатирчи туман суд раиси

Кредит шартномаси ўзи нма ва ун қандай ҳуқуқий аҳамиятга эга?

Кредит шартномаси бўйича бир тараф — банк ёки бошқа кредит ташкилоти (кредит берувчи, кредитор) иккинчи тарафга (кредит олувчига) шартномада назарда тутилган миқдорда ва шартлар асосида пул маблағлари (кредит) бериш, қарз олувчи эса олинган пул суммасини қайтариш ва унинг учун фоизлар тўлаш мажбуриятини олади[1] (ФКнинг 744-моддаси).

Ушбу таърифдан келиб чиқиб қўйида банк ва кредит ташкилотлари тушунчаларига таъриф бериб ўтамиз.

Ўзбекистон Республикасининг банклар ва банк фаолияти тўғрисидаги қонунига кўра банк — банк ҳисобварақларини очиш ва юритиш, тўловларни амалга ошириш, омонатларга (депозитларга) пул маблағларини жалб этиш, ўз номидан кредитлар бериш бўйича банк фаолияти сифатида аниқланган операциялар мажмуини амалга оширувчи тижорат ташкилоти бўлган юридик шахсдир.

Кредит ташкилоти эса– кредитлар бериш ҳамда бошқа молиявий хизматлар кўрсатиш мақсадида юридик ва жисмоний шахслар томонидан ихтиёрий тенг ҳуқуқли аъзолик асосида тузиладиган тижоратчи юридик шахсдир.

Кредит шартномасини тарафлари жисмоний ва юридик шахслар бўлиши мумкин.

Биз юқорида кредит шартномаси бўйича қарз берувчи (кредит берувчи) албатта банк ёки кредит ташкилоти бўлиши муҳим эканлигини айтиб ўтдик. Лекин амалдаги фуқаролик кодексининг 744-моддаси 2-қисмига кўра кредит ташкилоти бўлмаган тижорат ташкилотлари ҳам қонунда йўл қуйилган ҳолларда кредитлашни амалга ошириши мумкин. Яьни кредит ташкилоти бўлмаган тижорат ташкилотларининг кредитлаш фаолияти қонун ҳужжатларида тўғридан тўғри белгиланган бўлиши шарт.

Шунингдек кредит шартномаси муносабатларига қарз шартномасига оид фуқаролик кодексининг нормалари қўлланишлиги ҳам фуқаролик кодексида мустахкамланган.

Кредит шартномаси ҳам ўз мохиятига кўра тарафларнинг келишувига кўра тузилади аммо кредитор кредит олувчини тўловга қобилиятсизлигини билган ҳолларда ёки кредит олувчи кредитдан аниқ фойдаланиш тартибини бузган ҳолларда кредит беришдан бутунлай ёки қисман бош тортиши мумкин.

Кредитга оид муносабатлар Ўзбекистон Республикаси фуқаролик кодексининг 744-748-моддалари билан тартибга солинади.

Сўнгги йилларда аҳолини тадбиркорликка жалб қилиш ва бандликни таьминлаш ҳамда ишсизликни қисқартириш мақсадида “темир дафтарлар”да руйхатда бўлган ва ишсиз фуқароларни ижтимоий қўллаб қувватлаш мақсадида давлатимиз томонидан қатор ишлар амалга оширилганлигини тилга олишимиз лозим бўлади.

Бу борада давлатимиз рахбари томонидан қабул қилинган фармонлар имтиёзли кредитлар ажратилиб аҳолини ижтимоий ҳимояга олинишига асос бўлиб хизмат қилмоқда.

Қонун ҳужжатларига мувофиқ, кредит ташкилотлари бўлмаган тижорат ташкилотларининг кредитлашини амалга оширишга йўл қўйилган ҳолларда кредит шартномаси тўғрисидаги қоидалар бундай тижорат ташкилотлари амалга оширадиган кредитлаш муносабатларига нисбатан қўлланилади (ФКнинг 744-моддаси, 2-қисм).

Кредит шартномаси ёзма шакдда тузилиши шарт. Ёзма шаклга риоя қилмаслик кредит шартномасининг ҳақиқий бўлмаслигига олиб келади. Бундай шартнома ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмайди. Айнан ушбу норма кредит шартномасини қарз шартносидан фарқлайди. Чунки кредит шартномаси фақат ёзма шаклда тузилиши шартлиги белгиланмоқда, қарз шартномаси эса оғзаки тузилиши ҳам мумкин.

Қарз ва кредит шартномалари ўртасидаги умумийлик билан бирга жиддий фарқлар ҳам мавжуд.

Биринчидан, кредит шартномаси бўйича кредитор сифатида фақат махсус объектлар — банк ёки бошқа кредит ташкилоти қатнашади.

Иккинчидан, кредит шартномаси бўйича қарз олувчи кредиторга фоизлар тўлаши шарт.

Учинчидан, кредит шартномаси фақат ёзма шаклда тузилади.

Тўртинчидан, кредит шартномаси реал эмас, балки консенсуал шартномалар гуруҳига мансуб. Шу сабабли шартнома тузилгандан кейин у тарафлар ўртасида ҳуқуқ ва мажбуриятлар вужудга келтиради. Бундай ҳолда шартноманинг бажарилмаслигига ФКнинг 746-моддасида белгиланган ҳоллардагина йўл қўйилади.

Ғайрат Якубов

Фуқаролик ишлари бўйича Навбаҳор туманлараро суди судьяси

Ҳадя шартномасини шакли ва тузиш тартиби

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 31-боби ҳадя шартномасига бағишланган бўлиб, ушбу бобда ҳадя шартномасини шакли, уни тузиш, бекор қилиш ҳақида батафсил маьлумотлар мавжуд.

Фуқаролик кодексининг 502-моддасида белгиланишича Ҳадя шартномасига мувофиқ бир тараф (ҳадя қилувчи) бошқа тараф (ҳадя олувчи)га ашёни текинга мулк қилиб беради ёки бериш мажбуриятини олади ёхуд унга ўзига ёки учинчи шахсга нисбатан мулк ҳуқуқи (талаби)ни беради ё бериш мажбуриятини олади, ёхуд уни ўзи ёки учинчи шахс олдидаги мулкий мажбуриятдан озод қилади ёинки озод қилиш мажбуриятини олади.

Ушбу моддадан англанилишича ҳадя шартномаси бўйича нафақат ашё мулк қилиб берилади балки ашёга бўлган мулк ҳуқуқи берилиши ёки мавжуд бўлган мажбуриятдан қарздорни озод қилиниши ҳам ҳадя бўлиши мумкин экан.

Ҳадя қилувчи фақат ўзига мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган мулкнигина ҳадя олувчига ҳадя қилишга ҳақли.

Ҳадя шартномаси мулк ҳуқуқининг бир шахсдан иккинчи шахсга ўтишини назарда тутувчи битимлар тоифасига киради.

Ҳадя шартномаси текинга тузиладиган шартнома ҳисобланади. Муайян бир ҳақ ёки наф эвазига тузилган ҳадя шартномаси ҳадя деб тан олинмайди.

Бундан ташқари, ашё ёки ҳуқуқ муқобил берилганида ё бўлмаса, муқобил мажбурият мавжуд бўлганида бундай шартнома ҳам ҳадя деб тан олинмайди ва бундан шартномаларга Фуқаролик кодексининг битимни ҳақиқий эмас деб номланган нормалари қўлланилади.

Бирон-бир шахсга ашёни ёки мулк ҳуқуқини текинга беришни ёки бирон-бир шахсни мулкий мажбуриятдан озод этишни ваъда қилиш (ҳадя этишни ваъда қилиш), агар ваъда тегишли шаклда берилган бўлса ва келажакда аниқ шахсга ашё ёки мулкий ҳуқуқни текинга бериш ёки уни мулкий мажбуриятдан озод қилиш мақсади аниқ кўриниб турган бўлса, ҳадя шартномаси деб тан олинади.

Ҳадя шартномасида ҳадя нарсаси аниқ кўрсатилиши лозим.

Ҳадя қилувчи ўзининг мол-мулкини ёки мол-мулкнинг бир қисмини ҳадя этишни ваъда қилиш ўз-ўзидан ҳақиқий эмас.

Шунингдек ҳадяни ҳадя олувчига ҳадя қилувчининг вафотидан кейин топширишни назарда тутувчи шартнома ўз-ўзидан ҳақиқий эмас.

Амалдаги Фуқаролик кодекси нормалари ҳадя шартномасини тузиш шаклига бир қанча талабларни қўяди.

Мисол учун баьзи ҳадя шартномаларни оғзаки тузиш мумкин.

Лекин кўчар мулкни ҳадя қилиш шартномаси:

ҳадя қилувчи юридик шахс бўлганида;

фуқаролар ўртасида базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ортиқ суммага шартнома тузилаётганда;

шартномада келажакда ҳадя этиш ваъда қилинган ҳолларда оддий ёзма шаклда тузилиши лозим.

Яьни бу каби шартномаларни оғзаки тузилиши унинг ҳақиқий эмас деб топилишига сабаб бўлади.

Шундай ҳадя шартномалари бўладики, уларни тузилиши алохида хусусиятга эга.

Масалан кўчмас мулкни ҳадя қилиш шартномаси нотариал тасдиқланиши ва давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим.

Қонунчиликда белгиланган тартибда давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим бўлган автомототранспорт воситаларини ҳадя қилиш шартномаси нотариал тасдиқланган бўлиши керак.

Шуни унутмаслик керакки ҳадя шартномасига оид қонунчилик ҳужжатлари талабларини бузилиши ҳадя шартномасини хақиқий эмаслигига олиб келади.

Ғайрат Якубов

Фуқаролик ишлари бўйича Навбаҳор туманлараро суди судьяси

Оилага эътибор – элга эътибор

Оила аталмуш муқаддас даргоҳ ҳамиша халқимизнинг диққат – эътиборида бўлиб келган.

Мамлакатимизда оила мустаҳкамлигини уларда ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлаш, айниқса, ёш оилаларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, зарур шарт-шароитларни яратиш борасида муҳтарам Президентимиз рахномалигида кенг миқёсли ишлар олиб борилмоқда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 февралдаги “Хотин-қизларни қўллаб-қувватлаш ва оила институтини мустақкамлаш соҳасидаги фаолиятини тубдан такомиллаштиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5325-сонли Фармони ҳам оила мустаҳкамлигини таъминлаш, хотин-қизларнинг оила ва жамиятдаги ролини ошириш, ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишга қаратилганлиги билан аҳамиятлидир.

Жорий йилнинг 20 июнь куни Учқудуқ туман 10-сонли мактабининг мажлислар залида Учқудуқ тумани оила ва хотин қизлар бўлими ва тумандаги маҳалла ва овул фуқаролар йиғини раислар ва хотин-қизлар фаоллари иштирокида, ажралиш ёқасига келиб қолган оилаларни яраштириш чораларини кўриш юзасидан семинар бўлиб ўтиди.

Хусусан, жорий йилнинг ўтган даврида суд томонидан никоҳдан ажартиш ҳақида жами 16 та иш кўрилган бўлиб, шундан 8 та оилалар ажратилганлиги, 4 та оилалар арзимас сабабларга кўра никоҳдан ажратишни сўраб судга мурожаат қилганлиги сабабли уларни аризалари рад этилганли, 4 та оилалар оила ва хотин-қизлар бўлими билан хамкорликда яраштирилганлиги таъкидланди.

Бундан ташқари, никоҳдан ажрашиш ҳақида ариза билан судга мурожаат этган ҳар бир оилани яраштириш ва уни сақлаб қолиш учун энг аввало уларнинг ота-оналари, маҳалла фуқаролар йиғини оилавий қадирятларни мустаҳкамлаш комиссияси, оила ва хотин-қизлар бўлими ҳамда маҳалла фаоллари билан ҳамкорликда иш олиб бориш, оилаларни сақлаб қолишда катта самара беришини, арзимаган сабабларга кўра бузилаётган оилаларни тиклаш, уларни мустаҳкамлаш чораларини кўриш, нотинч ва муаммоли оилалар билан кўпроқ иш олиб бориш, суд томонидан юборилаётган тарафларни яраштириш тўғрисидаги ажримлар бўйича кўрилган чора-тадбирлар ҳамда хулосаларни ўз вақтида тақдим этиш, ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлаш ҳамда оилаларни мустаҳкамлигини таъминлаш ҳақида айтиб ўтилди.

Анвар Жумаев

Фуқаролик ишлари бўйича Учқудуқ туман суди раиси

Зарафшонда хотин-қизлар ва боларар ҳуқуқларига доир янги қонунлар мазмун-моҳиятига бағишланган тарғибот тадбири ўтказилди

20 июнь куни Зарафшон шаҳар «Олтин водий» маданият уйида «Миллий тикланишдан-миллий юксалиш сари» шиори остида ижтимоий маънавий муҳитни соғломлаштириш мақсадида семинар ўтказилди.

Семинарда фуқаролик ишлари бўйича Зарафшон туманлараро суди раиси A.Шукуров, туманлараро иқтисодий суд раиси Ш.Ғофуров ва мутасадди ташкилот раҳбарлари, фуқаролар, «НКМК МКБ» AЖ га қарашли ётоқхоналарда яшовчи аҳоли иштирок етди.

Семинар давомида A.Шукуров ва Ш.Ғофуровлар томонидан шаҳарда Ижтимоий-маънавий муҳитни соғломлаштириш, хотин-қизлар ўртасида радикаллашув, мутассибликни олдини олиш», «Диний екстремизм ва терроризм жамият барқарорлигига таҳдид», “Миссионерлик ва прозелитизмнинг салбий оқибатлари», «Оилавий ажримлар» ва жиноятчиликни олдини олиш, «Виждон еркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида»ги ЎРҚ-699-сон Қонуни, тўғрисида фикрлар аниқ фактлар асосида тушунтириб берилди.

Тадбирдар сўнгида «Огоҳ бўлинг», «Оила муқаддас» мавзусидаги видеороликлар намойиш етилди.

Анвар Шукуров

Фуқаролик ишлари бўйича Зарафшон туманлараро суди раиси

Навоий вилоят судида солиқ қарздорлигини суд тартибида ундиришнинг муаммоли жиҳатлари юзасидан солиқчилар иштирокида семин ўтказилди

2023 йил 17 июнь куни Навоий вилоят суди биносида Навоий вилоят суди ва фуқаролик ишлари бўйича туманлараро (туман) судлари судьялари ҳамда Навоий вилоят давлат солиқ бошқармаси ва туман (шаҳар) давлат солиқ инспекциялари иштирокида солиқ қарздорлигини субсидиар тартибда ундириш бўйича суд амалиёти ҳамда жисмоний шахслардан солиқ қарздорлигини суд буйруғи тартибида ундиришда мавжуд муаммолар мавзуларида семинар тадбири ўтказилди.

Семинарда Навоий вилоят суди раиси ўринбосари И.Касимов солиқ қарзини юридик шахс муассиси ёки раҳбаридан субсидиар тартибда ундириш ҳақидаги даъво аризаларни судлар томонидан кўриб чиқишда аниқланиши лозим бўлган ҳолатлар, жумладан юридик шахснинг ночорлиги (банкротлиги) шу юридик шахс учун мажбурий кўрсатмаларни бериш ҳуқуқига эга бўлган муассис сифатидаги шахснинг ёки юридик шахс мол-мулки мулкдорининг ғайриқонуний ҳаракатлари туфайли вужудга келтирилган бўлса, юридик шахснинг мол-мулки етарли бўлмаган тақдирда бундай шахс зиммасига унинг мажбуриятлари бўйича субсидиар жавобгарлик юклатилиши мумкинлиги тўғрисида гапириб ўтди.

Шунингдек, Навоий вилоят суди судьяси А.Баҳронов Навоий вилоят суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати томонидан 2022 йил давомида судлар томонидан солиқ қарздорлигини буйруқ тартибида ундириш ва қарздорлар томонидан тақдим этилган эътирозлар асосида суд буйруқларини бекор қилиниши танлов асосида таҳлил қилинганлиги, ҳисоботларга кўра, 2022 йил давомида судлар томонидан жами 3359 та солиқ қарздорлигини ундириш ҳақида суд буйруқлари чиқарилиб, шундан қарздорлар томонидан тақдим этилган эътирозларга асосан 421 та, яъни 12,6 фоиз суд буйруқлари бекор қилинганлигини, қарздорлар томонидан солиқ қарздорлигини ундириш ҳақидаги суд буйруғини бекор қилиш ҳақидаги эътирозларида асосан солиқ қарздорлиги мавжуд эмаслигини, солиқ органи томонидан ариза хато киритилганлигини ёки солиқ қарздорлигини ундириш белгиланган уй-жой уларга тегишли эмаслигини кўрсатишган.

Семинарда, кун тартибидаги масалалар юзасидан келгусида ишларни тўғри ташкил этиш, солиқ қарзини ундириш ҳақидаги аризаларни судга тақдим этишдан олдин жисмоний шахсларни огоҳлантириш ва солиқ қарздорлиги мавжуд ёки мавжуд эмаслигига аниқлик киритиш келишиб олинди.

Семинар иштирокчиларига мавзу юзасидан ўзларини қизиқтирган бир қатор масалаларда саволларга жавоб берилди.

Азизжон Баҳронов

Навоий вилоят суди судьяси