Қидирув:

Судлар билан ҳамкорликда сайёр қабул ўтказилди

Жорий йилнинг 08 ноябрь куни Навоий вилоят суди, Навоий вилоят адлия бошқармаси, Навоий шаҳар адлия бўлими ва Навоий шаҳар давлат солиқ инспекцияси вакиллари томонидан Навоий шаҳридаги 11-сонли умумий ўрта таълим мактаби биносида Навоий шаҳар, “Мустақиллик” ва “Турон” МФЙ фуқаролари билан сайёр қабул ўтказилди.

Сайёр қабулда фуқароларнинг ҳуқуқий, ижтимоий, иқтисодий масалари кўриб чиқилиб, 7 нафар фуқароларга мавжуд муаммолари юзасидан ҳуқуқий тушунтиришлари берилди.

Бундан ташқари, сайёр қабул давомида фуқароларга судларга даъво аризалар билан мурожаат қилиш тартиби тушунтирилиб, бандлик, уй-жой таъминоти билан боғлиқ мунсабатлар, солиқ ва коммунал тўловларни тўлаш, иш стажини тиклаш ва имтиёзли шартларда пенсияга чиқиш каби бир қатор масалаларда саволларга жавоб берилди.

Баҳронов Азизжон Файзуллоевич
Навоий вилоят суди судьяси

Вилоят суди раисининг Конимех туманида сайёр қабули ўтказилди

Жорий йилнинг 08  ноябрь  куни Конимех тумани “Гулистон” МФЙда Навоий вилоят судининг раиси Ҳ.Қудратов иштирокида фуқаролар ва тадбиркорлик субьектлари муаммолари билан ишлаш, ечимини кутаётган масалаларни “маҳаллабай” ўрганган ҳолда жойида ва тезкор ҳал этиш бўйича сайёр қабул ўтказилди.

Сайёр қабулда 21 нафар фуқаро мурожаат этиб шундан 5 нафар фуқаронинг мурожаати жойида ҳал этилиб, қолган фуқароларга ҳуқуқий тушунтиришлар берилди.

Шунингдек қабул жараёнида жиноят ишлар бўйича Конимех туман суди томонидан сайёр суд мажлиси ўтказилиб, 2 нафар шахс тайинланган жазодан муддатидан олдин шартли равишда озод этилди ва улар томонидан судга ташаккурномалар тақдим этилди.

Сайёр қабул давомида мурожаат этувчиларнинг 4 нафари пенсия таъминотига оид, 3 нафари мерос маласида, 6 нафари алимент масаласида, 5 нафари кредит масаласида қолган 3 нафари эса моддий ёрдам ажратиб бериш тўғрисидаги мурожаатларига ҳуқуқий тушунтириш ишлари амалга оширилди.

Вилоят судининг жамоатчилик ва оммавий
ахборот воситалари билан алоқалар бўлими

Алохида тартибда кўриладиган ишларининг ўзига хос хусусиятлари

Ўзбекистон Республикаси фуқаролик процессуал кодексининг II-бўлимининг 3-кичик бўлими алохида тартибда иш юритиш деб номланган бўлиб, мазкур кичик бўлимда фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан алохида тартибда кўриладиган ишларнинг турлари ва судда  кўришнинг процессуал  тартиби нормаланган.

Алохида тартибда кўриладиган ишлар бўйича процессуал олимлар бир қанча таърифларни илгари сўрадилар.

Жумладан, марҳум процессуалист олим Ш.Ш.Шорахметов фикрича, алоҳида тартибда кўриладиган ишларда – ҳуқуқ тўғрисида низо бўлмагани туфайли тарафлар, яъни жавобгар, даъвогар, учинчи шахслар ҳам бўлмайди, фақат ўз муддаосини айтиб, судга мурожаат қилувчи аризачигина ва бошқа манфаатдор шахсларгина бўлиши мумкин. Шунинг учун ҳам алоҳида тартибда кўриладиган фуқаролик ишларида баъзи фуқаролик процессуал нормаларнинг, масалан, шерик иштирокчилик, тегишсиз тарафни тегишли тараф билан алмаштириш, келишув битими тузиш ва шу каби процессуал ҳаракатларга оид нормалар қўлланилмаслиги мумкин.

Ўзбекистон Республикаси фуқарорлик процессуал кодексининг 293-моддасига кўра қуйидаги ишлар алохида тартибда кўриладиган ишлар жумласига киради:

1) юридик аҳамиятга эга бўлган фактларни аниқлаш тўғрисидаги;

2) болани фарзандликка олиш  ҳақидаги;

3) фуқарони бедарак йўқолган деб топиш ва фуқарони вафот этган деб эълон қилиш тўғрисидаги;

4) фуқарони муомала лаёқати чекланган ёки муомалага лаёқатсиз деб топиш ҳақидаги;

5) шахсни ғайриихтиёрий тартибда психиатрия стационарига ётқизиш тўғрисидаги ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш ҳақидаги;

6) шахсни сил касаллигига қарши кураш муассасасининг ихтисослаштирилган бўлимига ғайриихтиёрий тартибда ётқизиш тўғрисидаги ёки унинг ушбу муассасада ётиши муддатини узайтириш ҳақидаги;

7) вояга етмаган шахсни тўлиқ муомалага лаёқатли деб эълон қилиш (эмансипация) тўғрисидаги;

8) мол-мулкни (ашёни) эгасиз деб топиш ҳақидаги;

9) тақдим этувчига деб берилган ҳужжатлар йўқолган тақдирда, улар бўйича ҳуқуқларни тиклаш (чақириб иш юритиш) тўғрисидаги;

10) йўқолган суд ишини юритишни тиклаш тўғрисидаги.

Мазкур  руйхат тугал бўлиб бошқа талаблар юзасидан қўзғатилган фуқаролик ишларини алохида тартибда кўриб чиқишга йўл қуйилмайди.

Лекин фуқаролик процессал кодексида алохида тартибда кўриладиган ишлар бўйича таъриф берилмаган. Кодекснинг алохида тартибда кўриладиган ишларга бағишланган моддаларининг умумий мазмунидан англаш мумкинки, бу туркумдаги фуқаролик ишлари низосиз бўлиб тараф судга ўзининг муддаосини тасдиқлаш учун мурожаат қилади. Яьни аризачида бирон бир шахсга нисбатан низоли талаб бўлмайди ва ўзининг муайян мақсадига эришиш учун суд процессига мақсадли ташаббуси билан кириб келади.

Шунга кўра етук ҳуқуқшунос олим Ш.Шорахметовнинг алохида тартибда кўриладиган ишларга берган таърифига қўшиламиз.

Бундан ташқари алохида тартибда кўриладиган ишларнинг даъво тартибда кўриладиган ишлардан фарқли жихатлари хам мавжуд, яьни даъво тартибида кўриладиган ишларнинг аксарияти жавобгар яшаб турган ёки жойлашган манзилдаги судларга ёки баъзилари даъвогарнинг танлови бўйича (мисол учун алимент ундириш тўғрисидаги талаб) судловга тегишли бўлса алохида тартибда кўриладиган ишлар фақат аризачи яшаётган жойдаги судлар томонидан кўриб чиқилади.

Алохида тартибда кўриладиган ишларнинг даъво тартибида кўриладиган ишлар билан ўхшаш жихатлари ҳам мавжуд бўлиб, бу туркумдаги ишлар юзасидан ҳам аризани иш юритувга қабул қилиш, фуқаролик иши қўзғатиш, тайёрлаш босқичини ўтказиш ва ишни кўришга тайинлаш ва ҳал қилув қарорини қабул қилиш ва эълон қилиш  умумий асосларга кўра амалга оширилади.

Шунингдек, алохида тартибда кўриладиган ишлар доирасидаги муайян бир фуқаролик иши судда кўрилаётганда ҳуқуқ тўғрисида низо келиб чиқса ариза кўрмасдан қолдирилиши лозим.

Фуқаролик ишлари бўйича судларда алохида иш юритиш тартибида кўриладиган ишлар юзасидан  миллий тажрибани бошқа давлатлар тажрибаси билан солиштирганда деярли ушбу туркумдаги ишлар руйхати бир бирига яқин бўлсада, бироқ фарқли жиҳатлари ҳам мавжуд.|

Мисол учун, Беларус Республикаси ФПКнинг 361-моддасида фуқаронинг қимор ўйинлари, виртуал қимор ўйинхоналарига бориш ва қимор ўйинларида иштирок этишини чеклаш тўғрисидаги ишлар алохида тартибда кўрилиши белгиланган.

Шунингдек, Озарбайжон Республикасида бу борадаги амалиёт ўрганилганда ушбу давлатнинг фуқаролик процессуал кодексининг 305-моддасида  ахборот интернет  ресурсига киришни чеклаш тўғрисидаги ишлар судлар томонидан алохида тартибда кўрилиши белгиланганлиги маълум бўлди.

 Агарда қимор ўйинлари ёки интернет тармоқларидаги хавфли хисобланган хар хил уйинларга ёшларни, жумладан вояга етмаганларни  кириб иштирок этишларини ва уларнинг салбий оқибатларини олдини олиш мақсадида мазкур тоифадаги ишларни кўриб чиқишни судларга юклаган ҳолда фуқаролик процессуал қонунчилигига таклиф берган бўлар эдик.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси фуқаролик процессуал кодексининг 293-моддасига “фуқаронинг қимор ўйинлари, виртуал қимор ўйинхоналарига бориш ва қимор ўйинларида иштирок этишини чеклаш” ҳамда “ахборот интернет  ресурсига киришни чеклаш тўғрисида тўғрисидаги ишларни” янги тоифадаги ишлар сифатида киритишни мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз. 

Бу эса ёшларимизни ижтимоий хавфли оқибати мавжуд бўлган хар хил ўйинларга билиб-билмасдан киришларини олдини олишга омил бўлиб хизмат қилади.

Фуқаролик ишлари бўйича

Навбахор туманлараро суди судьяси
Ғайат Якубов

Судьялар талабалар билан меҳнат қонунчилигининг мазмун моҳияти юзасидан учрашув ўтказди

2022 йил 04 ноябрь куни Навоий вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьялари томонидан  Навоий Давлат кончилик ва технологиялари университетининг талабалар турар жойида учрашув ўтказилди.

Ҳар бир фуқаро, шу жумладан талаба ҳам келгусида меҳнат муносабатига киришади, шу боисдан меҳнат қонунчилигини лозим даражада билиши лозим.

Ўзбекистон Республикасининг 2022 йил 28 октябрдаги ЎРҚ-798-сонли Қонуни билан янги таҳрирдаги Меҳнат кодекси тасдиқланганлиги, мазкур қонун 6 ойдан сўнг кучга кириши ва ундаги муҳим жиҳатлар талабаларга тушунтирилди.

Жумладан, ишга қабул қилишга меҳнатга оид ҳуқуқ лаёқатига ва муомала лаёқатига эга бўлиши билан, ўн олти ёшдан йўл қўйилиши, ёшларни меҳнатга тайёрлаш учун умумий ўрта, ўрта махсус, касб-ҳунар таълим ташкилотларининг, касб-ҳунар мактабларининг, коллежлар ва техникумларнинг ўқувчиларини уларнинг соғлиғига ҳамда маънавий камол топишига зиён етказмайдиган, ўқитиш жараёнини бузмайдиган енгил меҳнатни ўқишдан бўш вақтида бажариши учун ишга қабул қилишга – улар ўн беш ёшга тўлиши билан ота-онадан бирининг (отаонасининг ўрнини босувчи шахснинг) ёзма розилиги билан йўл қўйилиши, кўрсатилган ёшга тўлган шахслар қабул қилиниши мумкин бўлган ишлар, касблар, лавозимлар рўйхатлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан Ижтимоиймеҳнат масалалари бўйича уч томонлама республика комиссияси билан келишилган ҳолда тасдиқланиши юзасидан тушунтириш берилди.

Шунингдек, талабаларга янги таҳрирдаги Меҳнат кодексида белгиланган меҳнат таътили муддатлари, судга даъво ариза билан мурожаат этиш учун белгиланган даъво муддатлари узайтирилганлиги, бугунги кунда иқтисодиётда хусусий секортнинг роли тобора ошиб бораётганлиги, бу секторда ишловчилар сони кўпчиликни ташкил қилиши, шу муносабат билан нафақат давлат органи, балким хусусий секторда ишловчилар билан меҳнат муносабатларини тартибга солишни янги нормалари белгиланганлиги юзасидан тушунтиршлар берилди.

Ишга қабул қилишни қонунга хилоф равишда рад этишга йўл қўйилмаслиги, ишга қабул қилиш рад этилган тақдирда, иш берувчи ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахс томонидан имзоланган ишга қабул қилишни рад этиш сабабларининг ёзма асосини ишга қабул қилиниши рад этилган шахснинг талабига кўра уч кунлик муддатда тақдим этиши шартлиги ва бу ҳаракат юзасидан судга шикоят қилиш тартиби ҳам тушунтирилди.

Тадбир якунида иштирокчи талабаларнинг фикр ва мулоҳазалари тингланди ва саволларга тегишли жавоблар берилди.

Навоий вилоят суди судьяси
Нодиржон Расулов

Учқудуқда сайёр учрашув

Аҳолининг ҳуқуқий саводхонлигини юксалтириш мақсадида навбатдаги сайёр учрашувлардан бири жорий йилнинг 4 ноябрь куни Учқудуқ туман “Айтим” МФЙда ташкил этилди. Учрашувда Учқудуқ туман иқтисодий суди раиси Д.Турдиев ва фуқаролик ишлари бўйича Учқудуқ туман судининг раиси А.Жумаевлар иштирок этиб, фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари вакилларига мамлакатимизда сўнгги йилларда суд-ҳуқуқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлардан кўзланган асосий  мақсад фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончини ошириш, жамиятда қонун устуворлигини таъминлаш эканлигини таъкидлаб ўтишди.


Шунингдек, учрашув давомида туманда содир этилаётган жиноятчилик ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, кредит ҳамда қарз ундириш масалалари, уй-жой билан боғлиқ низолар, оилавий низолар ва алимент ундириш билан боғлиқ масалалар, мерос ва мол-мулк билан боғлиқ низоли ҳолатлар “Менинг маҳаллам – менинг судьям” ғояси асосида ташкил этилаётган тадбирлар бўйича суҳбатлашилди.

Шунингдек, 2 нафар фуқаронинг қарз ундириш бўйича қилган мурожаати юзасидан суд раислари томонидан батафсил тушунтиришлар берилди.

Тадбир якунида иштирокчиларга ўзларини қизиқтирган масалалари ва мурожаатлари юзасидан тегишли ҳуқуқий тушунтиришлар берилди.

Учқудуқ туман иқтисодий суди раиси

Дилшод Турдиев

МИЛЛИОНЕРНИНГ МИСИ ЧИҚДИ

Олий маълумотли йигит Ф.Ш айни ўттиз ёшида биринчи марта  жиноят содир этгани учун энг кам иш ҳақининг 120 баробари миқдорида жарима тўлаб, ижро иши тамомланган бўлса, орадан яна икки йил ўтиб, иккинчи бор жиноят содир этди. Иккинчи марта ҳам унга инсонпарварлик қилинди, муайян ҳуқуқ-дан маҳрум қилиш жазосидан муддатидан илгари шартли озод қилинди.

У учинчи бор жиноят кўчасига кириши эса банк маблағини қўлга киритиш мақсадида, 2019 йилнинг 13 март куни ТИФ “Ўзмиллийбанк” “Маликработ” филиалидан автокредит чиқаришни режалаштирди. Бу режасини амалга ошириш учун “Навоийавтотеххиз-мат” МЧЖдан “Tracker Trkat” русумли автомашина сотиб олиш учун 36 ой муддатга йиллик 28 фоиз устама тўлаш шарти билан 150 миллион сўм кредит ажратиш ҳақида банк билан шартнома расмийлаштирди. Кредит олишга ойлик маоши етмаганлиги учун бирга ишлаган танишларининг ишончига кириб, икки кишидан кафолат хати ҳам олди. Улардан бирининг шартномадаги имзосини сохталаштириб, ўз ишини тезроқ битириш пайида бўлди. Банкдан ажратилган 150 миллион сўм кредит маблағини “Навоийавтотеххизмат” МЧЖнинг АТ “Асакабанк” Навоий вилоят филиалидаги ҳисоб рақамига ўтказиб, 2019 йилда ишлаб чиқарилган “Tracker Trkat” русумли автомашина-ни сотиб олди. У банк билан тузилган шартноманинг тегишли бандига асосан автомашинани 10 иш куни ичида гаровга қўйиш мажбуриятини олди-ю, афсуски, бу мажбуриятни бажармади. Бу ҳам етмаганидек, банк раҳбариятини алдаб, автомашинани гаровга қўймасдан, 2019 йил 3 октябрда машина бизнеси билан шуғулланадиган иш-билармон О. А.га 160 миллион сўмга сотиб юборди. Пулни эса кредит қарздорлигини сўндириш учун сарфламасдан, ўзининг шахсий эҳтиёжлари учун ишлатиб юборди. Гўёки ҳаммаси ўзи режалаштирганидек, “хамирдан қил суғургандек” кетаётганди. Аммо… бу “ўйин”дан бехабар, маши-на олиб-сотиш билан шуғулланадиган О.А машинани тошкентлик аёлга сотгандан сўнг фирибгар Ф.Ш-нинг сири очилди. Автомашинани ўз номига расмийлаштирган аёлга ора-дан анча вақт ўтгач, 2020 йил август ойларида фуқаролик ишлари бўйича Кармана туманлараро судидан хат келгач таажжуб-да қолди. Судга келиб суриштирса, у бошқариб юрган авто-машина автокредит эвазига олингани, ҳозирда кредит тўланмаганлиги сабаб-ли автомашинага тақиқ қўйилганлиги маълум бўлди. Хуллас, миллионернинг миси чиқди. Ф.Шнинг ТИФ “Ўзмиллийбанк” “Маликработ” филиалидан 106 миллион 396 минг 297 сўм кредитдан ва 26 миллион 857 минг 482 сўм фоиз қарздорлиги мавжудлиги аён бўлди. “Бошингга не бало келса, бировданмас, ўзингдан кўр”, деб бекорга айтишмаган. Жиноят кодексининг тегишли бандлари билан айблаш ҳақидаги жиноят иши жиноят ишлари бўйича Навбаҳор туман суди томонидан 2022 йил 7 июлда кўриб чиқилди ва унинг айби судда тўлиқ ўз исботини топди. Судланув-чининг шахси, етказилган зарарнинг қопланмаганлиги, шунингдек, жазосини енгиллаштирувчи ҳолатлар ҳам эътиборга олиниб, унга 5 йилу 2 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Миллионернинг хом хаёллари пучга чиқди……

Зуфар Нарзиев

Навоий вилоят суди судьяси

Кредит шартномаси мажбуриятларини бажармаслик оқибатлари қандай

Мамлакатимиз иқтисодиётида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ўрни ва мавқеи тобора ошиб бормоқда. Таъкидлаш жоизки, юртимизда тадбиркорлик ривожида банклар томонидан имтиёзли асосларда ажратилаётган кредит маблағлари ҳам муҳим ўрин тутади. Чунки кредит маблағлари тадбиркорларга ўз фаолиятини кенгайтириш, ян­ги иш ўринлари яратишда муҳим омил бўл­моқда. Кредит маблағларидан самарали фойдаланиш ҳақида гап борганда, бу маблағ тадбиркорлар учун яратилган қу­лай имконият эканини алоҳида қайд этиш лозим.

Шу ўринда тадбиркорлик субъектларини қўллаб-қувватлаш мақсадида банклар томонидан имтиёзли кредит маблағлари ажратиш кўлами тобора кенгайиб бормоқда. Бироқ амалиётда тадбиркорлик субъектлари томонидан кредит шартномасида белгиланган мажбуриятларни бажармаслик ёки лозим даражада бажармаслик ҳолатлари ҳам учраб туради.

Савдо-саноат палатаси банк манфаатида ўз вақтида тўланмаган кредит қарздорлигини ундириш мақсадида тадбиркорга нисбатан даъво аризаси билан Учқудуқ туман иқтисодий судига мурожаат қилишга мажбур бўлди.

2020 йил 13 апрелда тузилган кредит шартномасига асосан тадбиркор
“Я” МЧЖга (тадбиркор номи ўзгартирилган) Автомойка ва ГИПС цех қуриш учун йиллик 24 фоиз устама тўлаш шарти билан 6 ой имтиёзли давр асосида
36 ой муддатга 500.000.000 сўм миқдорида кредит маблағи ажратилган эди.

Шартнома шартига кўра, банк томонидан жавобгарга шартномада назарда тутилган миқдорда ва шартлар асосида пул маблағлари (кредит) бериши, жавобгар эса шартноманинг ажралмас қисми бўлган тўлов графиги асосида пул суммаси (кредит)ни қайтариш ва унинг учун фоизларини тўлаш мажбуриятини олган.

Банк томонидан шартнома шартлари бажарилган бўлсада, жавобгар томонидан шартнома шартлари лозим даражада бажарилмасдан, кредитнинг асосий қисми ва фоизлари тўлов графигида белгиланган муддатларда тўланмасдан келинган.

Ишни кўриш жараёнида банк томонидан тақдим этилган
маълумотномага кўра, жавобгарнинг муддати ўтган кредит қарздорлиги жами 605.293.602 сўмни ташкил қилганлиги аниқланди. Бундан кўринадики, даъво аризаси судга берилганидан сўнг ҳам кредит тўловлари жавобгар томонидан умуман амалга оширилмаган.

Шу боис суд, даъвони қаноатлантиришни, жавобгардан банк фойдасига жами 605.293.602 сўм кредит қарздорлигини ундиришни лозим топди.

Хулоса ўрнида таъкидлаш жоизки, шартнома шартларига қатъий риоя қилиш тарафлар учун бирдек фойдали бўлиши баробарида иқтисодиётни юксалтиришда муҳим аҳа­миятга эга. Буни ҳеч қачон унутмаслик зарур.

Учқудуқ туман иқтисодий суди раиси
Дилшод Турдиев

Тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги қонуннинг мазмун-моҳияти муҳокама қилинди

Барчамизга маълумки, Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодексининг 25-моддасида белгилаб қўйилган нормага асосан банкротлик (тўловга қобилиятсизлик) тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш иқтисодий судларга тааллуқли низо ҳисобланади.

Шу мавзуда Навоий вилоят судининг судьялари томонидан Давлат активларини бошқариш агентлиги Навоий вилояти бошқармаси билан ҳамкорликда “Электрокимёзавод” ҚК АЖ ишчи ходимлари иштирокида давра суҳбати ўтказилди.

Давра суҳбатида “Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида” Қонуннинг мазмун-моҳиятини муҳокама қилиш билан бирга, иштирокчилар ўзларини қилиқтирган саволларга ҳам атрофлича жавоб олишди.

 Маълумот ўрнида, тўловга қобилиятсизлик деб, суд томонидан эътироф этилган, қарздорнинг пул мажбуриятлари бўйича кредиторлар талабларини тўла ҳажмда қаноатлантиришга ва солиқлар ҳамда йиғимлар бўйича ўз мажбуриятларини тўла ҳажмда бажаришга қодир эмаслиги тушунилади.

Иқтисодий судлар томонидан юридик шахсларнинг ва фуқароларнинг тўловга қобилиятсизлиги тўғрисидаги ишлар Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодексида назарда тутилган қоидалар бўйича, бироқ қонунчиликда белгиланган хусусиятларни эътиборга олган ҳолда кўриб чиқилиши назарда тутилган.

Иқтисодий судлар томонидан тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш ҳамда улар юзасидан қонуний тўхтамга келишда Ўзбекистон Республикасининг “Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида” ги Қонунга асосланади. 

Ушбу Қонун расмий эълон қилинган кундан эътиборан кучга кирган бўлиб, Қонуннинг 14-боби 2023 йил 1 январдан эътиборан амалга киритилиши Қонуннинг 249-моддасида белгилаб қўйилди.

Энди эса қонун билан корхонага нисбатан соғломлаштириш таомилларини қўллашни рағбатлантириш мақсадида тўловга қобилиятсизлик вақтинчалик ва доимий турларга ажратилмоқда.

Қонуннинг 5-моддасига мувофиқ вақтинча тўловга қобилиятсизлик аломатлари дейилганда тегишли мажбуриятларнинг юзага келган санадан эътиборан уч ой ичида қарздор томонидан бажарилмаганлиги, шаҳар жойларидаги ҳамда унга тенглаштирилган ҳудудлардаги корхоналар томонидан эса олти ой ичида бажарилмаганлиги тушунилади. Судга ариза бериш санасидаги ва ариза берилган йилнинг бошидаги ҳисобот даврида, агарда ариза йилнинг биринчи чорагида берилган бўлса, ўтган йилнинг бошидаги ҳисобот даврида қарздорнинг мажбуриятлари унинг активлари қийматидан ошиб кетган бўлса доимий тўловга қобилиятсизлик тушунилиши мумкин.

Бунга қадар амалда бўлган қонун талабига кўра, корхона тегишли тўлов мажбуриятларини қарздорлик юзага келган кундан эътиборан уч ой ичида бажармаса ва унга нисбатан билдирилаётган талаблар базавий ҳисоблаш миқдорининг камида уч юз бараварини ташкил этса, унга нисба­тан тугатиш таомили қўлланилар эди.

Эндиликда корхонага нисбатан соғломлаштириш таомилларини қўллашни рағбатлантириш мақсадида мазкур жараёнда жорий солиқ тўловларини тўхтатиб туриш, тижорат банклари ва молия институтларидан кредитларни жалб этиш, қарздорлик қисман қоплан- ганда корхона фаолиятини кредиторлар розилиги би­лан тиклаш бўйича нормалар киритилди.

Шунингдек қонун билан қарздорга корхонани соғломлаштириш ёки тугатиш таомилларини қўллашни эркин танлаш ҳуқуқи берилмоқда. Хусусан, қонуннинг 7-моддасида қарздор пул мажбуриятларини бажарма- ганлиги муносабати билан унга нисбатан тўловга қоби­лиятсизлик тўғрисида иш қўзғатиш ҳақидаги ариза би­лан судга мурожаат этиш ҳуқуқига қарздорнинг ўзи ва кредитор эга эканлиги, қарздор ва кредитор тўловга қо­билиятсизлик тўғрисида иш қўзғатиш ҳақидаги аризада қарздорнинг тўлов қобилиятини тиклаш ёхуд тугатишга доир иш юритиш тартиб-таомилларини қўллаш зарурлигини кўрсатиши мумкинлиги белгиланди. Бундан кўриш мумкинки, қарздор кредиторлик қарзи миқдоридан қатъи назар ўзини тўловга қобилиятсиз деб ҳисоблаган пайтдан бошлаб унга нисбатан соғломлаштириш таомилини қўллаш бўйича судга мурожаат қилиш ҳамда ўз фаолиятини тиклаш имконига эга бўлади.

Юқоридагилар билан бир қаторда, қонун билан амалиётда узоқ муддатдан бери муаммо бўлиб келаётган айрим масалалар ҳам ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солинди.

Хусусан, суд бошқарувчисининг ҳуқуқлари бир-мунча кенгайтирилди, жумладан суд бошқарувчиларига Давлат хизматлари агентлиги орқали кўрсатиладиган давлат хизматларидан ҳақ тўламасдан фойдаланиш, қарздорнинг мулки, ҳисоб варақлари ва депозитлари ҳақида давлат органларидан бепул маълумот олиш ҳуқуқи берилди.

Амалиётга татбиқ этиш назарда тутилган жуда муҳим жиҳатлардан яна бири жисмоний шахсни тўловга қобилиятсиз деб топиш институтининг жорий этилиши бўлди, деб айтиш мумкин. Негаки жисмоний шахсни тўловга қобилиятсиз деб топиш институти­нинг АҚШ, Европа Иттифоки мамлакатларида, Япо­ния ва Россияда самарали қўлланилиб келаётганлигини кўришимиз мумкин.

Қонунга жисмоний шахснинг тўловга қобилиятсизлигини тартибга солувчи 14-боб киритилиб, қонуннинг 194-моддасида агар ушбу бобда бошқача қоида назар­да тутилмаган бўлса, жисмоний шахснинг тўловга қо- билиятсизлиги билан бoғлик муносабатларга нисбатан ушбу қонун 1, 2, 3, 5, 6 ва 7-бобларининг тегишли қоидалари қўлланилиши алоҳида белгилаб қўйилди.

Қонунда қарздор жисмоний шахснинг пул мажбуриятлари бўйича кредиторлар талабларини қаноатлантиришга ва (ёки) солиқлар ҳамда йиғимлар бўйи­ча ўз мажбуриятини тўлиқ ҳажмда бажаришга қодир эмаслиги, агар тегишли мажбуриятлар ва (ёки) тўлов мажбуриятлари юзага келган кундан эътиборан уч ой ичида қарздор жисмоний шахс томонидан бажарилмаган ҳамда қарздор жисмоний шахсга нисбатан талаблар базавий ҳисоблаш миқдорининг камида икки юз баробарини ташкил этса, қарздор жисмо­ний шахснинг тўловга қобилиятсизлиги аломатлари ҳисобланиши назарда тутилди.

Жисмоний шахсни тўловга қобилиятсиз деб то­пиш учун кредиторлик қарзи суд қарори, нотариал тасдиқланган битим, нотариус ижро хати, қарздор тан олганлигини тасдиқловчи ҳужжат ҳамда алимент ундириш тўғрисидаги талаб асосида вужудга келган бўлиши лозимлиги белгилаб қўйилди.

Юқоридагилардан келиб чиқиб, хулоса сифатида айтиш мумкинки, қонуннинг амалга киритилиши тўлов­га қобилиятсизлик ҳолатидаги корхоналарга нисбатан соғломлаштириш таомилларини қўллаш орқали уларнинг фаолиятини тиклаш ва мамлакатимизнинг халқаро рейтингларда тўловга қобилиятсизлик индикаторидаги ўрнини ошириш имконини беради.

Навоий вилоят суди судьяси
Тошмуродов Лутфулла Сайдуллаевич

Конституцияга киритилаётган ўзгаришларнинг асл моҳияти нимада

Инсоннинг давлат органлари билан ўзаро муносабатларида қонунчиликда юзага келадиган, бартараф этиб бўлмайдиган барча қарама-қаршиликлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин қилинади.  Ўзбекистон Республикаси конститутсиясининг 13-моддаси. (янги таҳрири)

Ҳуқуқий давлатда барча муносабатлар аниқ қоидалар билан тартибга солинган бўлиши керак. Аммо ҳаётда шундай вазиятлар бўлиши мумкинки, давлат ва инсон ўртасидаги айрим муносабатларнинг ечими қонунчиликда кўрсатилмаган бўлади ёки турлича талқинлар сабаб ноаниқликларга олиб келади. Мана шундай ҳолатларда муаммо кимнинг фойдасига ва қандай тартибда ҳал этилиши муҳим аҳамият касб этади.

Инсон фойдасига талқин қилиш деганда, ўзаро тушунмовчиликлар ва қарама қаршиликлар вужудга келганда давлатнинг инсон фойдасига “даъводан” воз кечиши тушунилади.

Масалан, давлат ва инсон ўртасида бир баҳсли масала юзага келди, масаланинг ечими қонунчиликда йўқ. Ёки бор қоидаларга қаралса, 2 хил талқин қилиш мумкин. Бунақа вазиятда ким ҳақ: давлатми ёки инсон?

Конституцияга киритилаётган ўзгаришга кўра, эндиликда мана шундай бартараф этиб бўлмайдиган барча қарама-қаршиликлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин қилинади.

Ушбу тамойил одатда жиноят процесси иштирокчиларини ёки тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларини ҳимоя қилиш доирасида кенг қўлланилиб келинмоқда. Эндиликда ушбу тамойилнинг Конституцияда мустаҳкамланиши унинг қўлланилиш доирасини кенгайтиради ва инсон иштирок этиши мумкин бўлган ҳар қандай ижтимоий-ҳуқуқий муносабатларга талқин этиш имконини беради.

Хулоса шуки, ушбу ўзгаришнинг Конституцияга киритилиши жуда муҳим, бу энг аввало инсон қадрини улуғлаш ғоясининг амалга татбиқ этилишига, қонун ҳужжатларида ноаниқлик ва қарама-қаршилик пайдо бўлганда давлат манфаатлари эмас, инсон манфаатлари устунлигини таъминланишига олиб келади.

Анвар Исоков
Навоий вилоят суди судьяси

Маҳалла фуқаролари билан давра суҳбати ўтказилди

Навоий вилоят суди томонидан ҳар ойда янги қабул қилинган қонунлар мазмун моҳияти ҳамда қонунчилик талаблари асосида фуқароларнинг ҳуқуқий муаммолари борасида аҳоли билан очиқ мулоқотлар ўтказиш режаси тасдиқланган.

Мажкур Режага мувофиқ Навоий вилоят суди судьялари томонидан жорий йилнинг 26 октябь куни Навоий шаҳридаги “Тинчлик” МФЙ биносида маҳалла фуқаролари билан давра суҳбати ўтказилди.

Давра суҳбатида фуқароларнинг ҳуқуқий, ижтимоий, иқтисодий масалари кўриб чиқилиб, 5 нафар фуқароларга мавжуд муаммолари юзасидан ҳуқуқий тушунтиришлари берилди.

Бундан ташқари, давра суҳбати давомида фуқароларга судларга даъво аризалар билан мурожаат қилиш тартиби тушунтирилиб, бандлик, уй-жой таъминоти билан боғлиқ мунсабатлар, солиқ ва коммунал тўловларни тўлаш, иш стажини тиклаш ва имтиёзли шартларда пенсияга чиқиш каби бир қатор масалаларда саволларга жавоб берилди.

Азиз Баҳронов
Навоий вилоят суди судьяси 

Skip to content