Қидирув:

Учқудуқда ажралиш ёқасидаги оилаларни судгача яраштириш чоралари кўрилди

Ҳафтанинг жума куни «Оилавий ажримларни олдини олиш ва низоли оилалар билан ишлаш» куни муносабати билан Учқудуқ туманидаги 4-секторга қарашли «Айтим» маҳалласида нотинч, муаммоли ва ажрим ёқасига келиб қолган оилалар муаммолари ўрганилиб, уларни яраштириш мақсадида  туман Оила ва хотин-қизлар бўлими, туман ички ишлар бўлими, вилоят ва туман фуқаролик ишлари бўйича судлари судьялари, туман Адлия бўлими билан ҳамкорликда яраштириш ташкил этилди.

«Айтим» маҳалласида ҳозирда ажрим ёқасига келиб қолган 4 та оила муҳокамага таклиф этилиб, 1 та оила яраштирилди, 3 та оилага ҳам қайта ўйлаб кўриш ва ярашиш учун муҳлат берилди.

 

Истам Турдиев,

Навоий вилоят суди судьяси. 

Коррупциянинг жамият ва давлат учун ижтимоий хавфли хусусиятлари ва оқибатлари

Коррупция – сиёсат ва давлат бошқаруви соҳасидаги ижтимоий хавфли ҳодиса бўлиб, давлат функцияларини бажариш ваколатига эга бўлган ёки уларга тенглаштирилган шахсларнинг ноқонуний тарзда моддий ва бошқа бойликлар, имтиёзларни олишда ўз мақоми ва у билан боғлиқ имкониятлардан фойдаланади, шунингдек бу бойлик имтиёзларни жисмоний ёки юридик шахслар қонунга хилоф равишда эгаллашига имкон беришида ифодаланади.

Коррупцияга қарши ер юзидаги барча давлатларда қаттиқ кураш олиб борилмоқда, ҳатто БМТ ҳам бу иллатни энг глобал муаммолардан бири сифатида эътироф этиб, унга қарши курашиш масалаларига жиддий эътибор қаратмоқда. Мамлакатимизда мунтазам равишда мазкур иллатнинг сабабларини аниқлаш ва бартараф этиш борасида кенг қамровли ишлар амалга ошириб келинмоқда. Бу борада, Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши кураш тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинганлигини ушбу иллатга қарши курашда муҳим қадам бўлган деб ҳисоблаш мумкин. Мазкур қонундан кўзланган мақсад коррупцияга қарши кураш соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат. Давлат органи ходими, бирор бир шахс томонидан уни коррупцион ҳуқуқбузарликни содир этишга даъват қилиш ҳолати, шунингдек бошқа ишчилар томонидан шу каби ҳолатларнинг амалга оширилиши бўйича унга ошкор бўлган маълумотларни ўз раҳбари ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга мурожаат этиши лозимлиги белгиланган. Мазкур мажбуриятларнинг бажарилмаслиги қонунчиликка мувофиқ тегишли равишда жазога тортилади.

Шунингдек коррупцион жиноят тўғрисида ошкор қилган шахс давлат ҳимояси остига олинади, бироқ ушбу қоида ёлғон маълумотларни тақдим этган шахсларга нисбатан қўлланмаслиги ҳам қонунчиликда белгилаб қўйилган. Ҳар қандай жиноятчилик, шу жумладан, коррупция ҳам жамият ривожига тўсқинлик қилади, чунки у фуқароларда давлатга, қонунларга ишончсизлик, уларни ҳурмат қилмаслик руҳини пайдо қилади. Коррупциянинг энг хавфли томони шундаки, давлат хизматчиси ҳисобланувчи мансабдор шахс маълум ҳақ, яъни пора эвазига иккинчи томон – пора берувчининг қонунга зид бўлган талабини бажариши ёки унинг ғайриқонуний қилмишларидан кўз юмиши, бу эса давлат ва жамият манфаатларига зарар етказиши мумкин.

2017 йил 03 январь куни қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги ЎРҚ-419-сонли Қонуни билан кўплаб нормалар қонунчилигимизга киритилди. Жумладан коррупцияга расмий таъриф берилиб, унга мувофиқ коррупция — шахснинг ўз мансаб ёки хизмат мавқеидан шахсий манфаатларини ёхуд ўзга шахсларнинг манфаатларини кўзлаб моддий ёки номоддий наф олиш мақсадида қонунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек бундай нафни қонунга хилоф равишда тақдим этиш ҳисобланади.

Шунингдек мазкур Қонун билан “манфаатлар тўқнашуви” тушунчасига ҳам таъриф берилган бўлиб, унга мувофиқ манфаатлар тўқнашуви – шахсий (бевосита ёки билвосита) манфаатдорлик шахснинг мансаб ёки хизмат мажбуриятларини лозим даражада бажаришига таъсир кўрсатаётган ёхуд таъсир кўрсатиши мумкин бўлган ҳамда шахсий манфаатдорлик билан фуқароларнинг, ташкилотларнинг, жамиятнинг ёки давлатнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ўртасида қарама-қаршилик юзага келаётган ёки юзага келиши мумкин бўлган вазият эканлиги белгиланган.

Коррупцияга қарши курашиш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари сифатида аҳолининг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини юксалтириш, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш; давлат ва жамият ҳаётининг барча соҳаларида коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирларни амалга ошириш; коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларни ўз вақтида аниқлаш, уларга чек қўйиш, уларнинг оқибатларини, уларга имкон берувчи сабаблар ва шарт-шароитларни бартараф этиш, коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларни содир этганлик учун жавобгарликнинг муқаррарлиги принципини таъминлаш сингари вазифалар эканлиги назарда тутилган.

Қонуннинг 7-моддасига мувофиқ Коррупцияга қарши курашиш бўйича фаолиятни бевосита амалга оширувчи давлат органлар Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси, Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати, Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги Иқтисодий жиноятларга қарши курашиш департаменти ҳисобланади. Шунингдек, бугунги кунда коррупцияга қарши курашиш масалалари билан бевосита идора, яъни коррупцияга қарши курашиш агентлиги фаолият юритмоқда. Коррупцияга муросасиз муҳитни шакллантиришда нафақат давлат органлари, балки жамиятнинг ҳар бир бўғини биргаликда бўлиб, Ватан равнақи учун, аҳолининг яхши яшаши учун, одамларнинг келажакка ишончи ортиши учун жамият ривожига хавф солувчи коррупциянинг олдини олиш, унга қарши курашда ҳамжиҳат бўлишлари лозим.

 

Дилмурод Очилов,

Навоий вилоят маъмурий суди судьяси.

Барчаси инсон қадри учун

Ўзбекистон Республикасининг 2023 йил 26 апрелдаги “Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя қилинишини таъминлаш бўйича қўшимча чоралар кўрилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-833-сонли Қонунин қабул қиланди.

Мамлакатимизда давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг фаолияти устидан самарали суд назоратини ўрнатиш, шунингдек фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг одил судловга эришиш даражасини ошириш, республика ижро этувчи ҳокимият органларининг ҳамда маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органларининг, мансабдор шахсларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига мувофиқ фаолият юритишини таъминлаш борасида изчил ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида мансабдор шахсларнинг қарорлари устидан берилган шикоятларни маъмурий судларда кўриб чиқиш тизимини такомиллаштириш орқали суд назоратининг қўлланилиш соҳасини кенгайтириш, қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлиги) қонунга хилоф эмаслигини маъмурий судда исботлаш мажбуриятини уни қабул қилган мансабдор шахснинг зиммасига юклатиш тартибига қатъий риоя этилишини таъминлаш, шунингдек суд ҳужжатларини ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этишнинг самарали механизмларини жорий этиш назарда тутилган.

Ҳозирги вақтда маъмурий суд ишларини юритишда аризачи ҳокимият ваколатларига эга бўлган маъмурий органга, унинг мансабдор шахсига — жавобгарга нисбатан тенгсиз ҳолатдадир. Оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низолар бўйича чиқарилган суд ҳужжатининг давлат органлари ёки мансабдор шахслар томонидан ихтиёрий равишда ижро этилишини таъминлаш устидан самарали назорат механизми ҳам назарда тутилмаган. Бунинг натижасида фуқароларнинг ёки юридик шахсларнинг манфаатларини кўзлаб чиқарилган суд ҳужжатлари кўп ҳолларда давлат органлари ёки мансабдор шахслар томонидан ижро этилмасдан қолмоқда.

Бундан ташқари даъво аризасини (аризани), шикоятни ёхуд ишни уларни кўриб чиқишга ваколатли бўлган судга ўтказган ҳолда, судлар томонидан даъво аризасини, аризани, шунингдек шикоятни судга тааллуқли бўлмаганлиги сабабли қабул қилишни рад этишни ёки иш бўйича иш юритишни тугатишни тақиқлаш белгиланиши зарурати юзага келмоқда.

Юқоридагилардан келиб чиққан холда, ушбу Қонун суд тизимида «ягона дарча» принципини кенг жорий этиш мақсадида аризаларни судга тааллуқлилигидан қатъи назар, қабул қилишга ва ваколатли судга юборишга ҳамда муайян иш доирасида барча ҳуқуқий оқибатларни ҳал қилишни таъминлаш тизими жорий этилишига, маъмурий суд ишларини юритиш «суднинг фаол иштироки» принципи асосида амалга оширилишига, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низолар билан бир қаторда унга сабабий боғланишда бўлган зарарнинг ўрнини қоплаш ҳақидаги талабнинг маъмурий суд томонидан кўрилишига, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича тарафларга келишув битимини тузиш ҳуқуқи берилишига, суд ҳужжатлари маъмурий органлар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва бошқа органлар, шунингдек ташкилотлар томонидан ижро этилмаган тақдирда, уларнинг мансабдор шахсларига нисбатан суд жарималари қўлланилишига доир процессуал қоидаларни белгилайди.

Ягона суд амалиётини таъминлаш ҳамда қонунчиликдаги бўшлиқларни бартараф этиш мақсадида ушбу Қонунда жиноят процессида кассация инстанцияси судининг хусусий ажримига, фуқаролик процессида кассация шикоятини (протестини) кўрмасдан қолдиришга, кассация шикояти (протести) бўйича иш юритишни тугатишга доир процессуал қоидалар ҳам назарда тутилган.

Ушбу Қонун давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя қилинишини таъминлашга, давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг фаолияти устидан самарали суд назоратини ўрнатишга, маъмурий суд ишларини юритишни халқаро стандартларга мувофиқ такомиллаштиришга ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончини янада оширишга хизмат қилади.

Мазкур қонун билан Ўзбекистон Республикасининг «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонунининг 861-моддаси қуйидаги таҳрирда баён этилган.

Давлат ижрочисининг қарорлари устидан шикоят бериш ва протест келтириш. Давлат ижрочисининг ҳаракати (ҳаракатсизлиги) устидан шикоят бериш.

Давлат ижрочисининг қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлиги) устидан шикоят қарор чиқарилганлиги тўғрисида хабар қилинган кундан ёки манфаатдор шахсга ўз ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилганлиги ҳақида маълум бўлган пайтдан эътиборан ўн кунлик муддатда давлат ижрочиси жойлашган ердаги маъмурий судга ёхуд бўйсунув тартибида юқори турувчи органга, мансабдор шахсга берилади.

Давлат ижрочисининг қарорига қонунда белгиланган тартибда прокурор томонидан протест келтирилиши мумкин.

Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг 2018 йил 25 январда қабул қилинган ЎРҚ-462-сонли Қонуни билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексига ҳам бир қатор ўзгартиришлар киритилди.

Хусусан, мазкур кодекс 273-моддаси билан тўлдирилиб, унга кўра талаб судга тааллуқлилик қоидалари бузилган ҳолда маъмурий судга тақдим этилган бўлса, ариза (шикоят) тааллуқлилигига кўра фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга кўриб чиқиш учун ўтказилади.

Агар ариза (шикоят) судга тааллуқлилик қоидаларини бузган ҳолда иш юритишга қабул қилинганлиги ишни кўриб чиқиш чоғида аниқланса, маъмурий суд иш материалларини судга тааллуқлилигига кўра фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга кўриб чиқиш учун ўтказиш ва маъмурий суд ишини юритишни тугатиш тўғрисида ажрим чиқаради.

Аризани (шикоятни), иш материалларини маъмурий суддан судга тааллуқлилигига кўра бошқа судга ўтказиш тўғрисидаги ажрим устидан шикоят қилиниши (протест келтирилиши) мумкин.

Маъмурий суддан тааллуқлилигига кўра бошқа судга ўтказилган ариза (шикоят), иш материаллари ўзига ўтказилган суд томонидан қабул қилиб олиниши керак.

Ўзбекистон Республикасида судлар ўртасида судга тааллуқлилик тўғрисидаги низоларга йўл қўйилмайди.

 

Очилов Дилмурод,

Навоий вилоят маъмурий суди судьяси.

Кармана тумани “Деҳқон” махалла фуқаролар йиғини биносида сайёр суд мажлиси бўлиб ўтди

Жиноят ишлари бўйича Кармана туман суди, Кармана туман ИИБ Профлактика инспекторлари ва туман прокуратурасининг ташаббуси билан, маъмурий ҳуқуқбузарликга тортилган шахслар ва тадбирда иштирок этаётган жами 52 нафар фуқаролар  билан давра суҳбати ўтказилди.

Жамиятимизда инсон қадри юксалиб, бир неча минг йиллик анъанларимизга эътибор кучайиб бораётган Янги Ўзбекистан шароитида халқаро байрам сифатида эътироф этилган Наврўз байрамининг ҳаётимиздаги урни ва аҳамияти янада ортиб бормокда.

Меҳр-муҳаббат, саховат ва мурувват, бунёдкорлик  ҳамда олижаноблик каби халқимизга хос эзгу фазилатларни мужассам этган асрлар давомида умумхалқ байрами сифатида нишонланиб келаётган қадимий ва ёшариш байрами бўлган Наврўз айёмини юртимизда амалга оширилаётган улкан ўзгариш ва янгиланишларга мос ҳолда хар томонлама юксак савияда ўтказиш бўйича давра суҳбати ўтказилди.

 

Жаҳонгир Каримов,

Жиноят ишлари бўйича Кармана туман суди раиси.

Одил судлов билан бир қаторда ёшлар таълими судларнинг доимий эътиборида

Жамиятда аҳолининг ҳуқуқий билими ва маданиятининг юксак даражада бўлиши ҳамда шахснинг ўзга фуқаролар ҳуқуқ ва манфаатларини ҳурмат қилган ҳолда ўз ҳуқуқларини амалга ошириши ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликнинг одини олишдаги энг муҳим омиллардан биридир.

Албатта, ҳар бир фуқаронинг ҳуқуқий билими ва маданиятини юксалтиришга унинг ёшлигидан ўз оиласи ва мактаб таълими жараёнларидан бошлаш мақсадга мувофиқдир.

Ўқувчи ёшларнинг ҳуқуқий билим ва маданиятини янада ошириш, уларда қонунга ҳурматда бўлиш муносабатини шакллантириш, шунингдек ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликни олдини олиш мақсадида Зарафшон шаҳар судлари ташаббуси билан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар, шаҳар ҳокимлиги ҳамда халқ таълими бўлими билан ҳамкорликда ҳуқуқий дарс соатларини амалиётчи ҳуқуқшунослар билан биргаликда ўтиб бориш юзасидан Меморандум тузилган. Қувонч билан айтиш лозимки, бу борада ҳамкор ташкилотларнинг ўзаро тўрт йиллик тажрибаси мавжуд.

Бу эса барчага, айниқса устоз-мураббийлар, ўқувчи-ёшлар ҳамда ота-оналарга жудаям маъқул бўлиб, уларнинг яқиндан ёрдамлари, қўллаб-қувватлашлари билан бу борадаги ишлар тизимли ривожланиб, қайсидир маънода одат тусига айланиб улгурган.

Зарафшон шаҳар судлари судьяларининг ёшлар билан навбатдаги учрашуви Томди тумани ихтисослаштирилган мактаб интернатида “Касбим – фахрим”, “Инсон ҳуқуқлари – олий қадрият” мавзуларида ташкил этилди.

Учрашув давомида ўқувчи ёшларнинг ҳаётда ўз ўринларини топишлари, соғлом турмуш тарзини ташкил қилиш ва ёт ғояларга берилмаслик борасида зарур маслаҳатлар бериб ўтилди ва бу борада суд амалиётидан мисоллар келтирилиб, ёшларнинг қизиқтирган саволларига жавоблар берилди.

Бу каби чора-тадбирлар ёшларнинг таълимга ва илм олишга бўлган қизиқишини янада ортишига ўзининг ижобий таъсирини кўрсатиши билан аҳамиятлидир, албатта бу каби хайрли ишлар келгусида ҳам изчил давом эттирилади.

 

Шерзод Ғофуров,

Зарафшон туманлараро иқтисодий суди раиси.

Суд қарорларининг қонунийлиги ва асослилигини текшириш тартиби такомиллаштирилди

Мамлакатимизда суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш, инсон ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш чораларини кучайтириш, одил судловни самарали таъминлаш бўйича изчил ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Маълумки, 2023 йил 25 декабрда “Суд қарорларининг қонунийлиги ва асослилигини текшириш тартиби такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги қонун қабул қилинди. Ушбу қонунга кўра, жорий йилда туманлараро маъмурий судлари томонидан биринчи инстанция судида кўрилган ишларни вилоят судларида апеляция ёки кассация тартибида кўриб чиқиш амалиёти жорий этилди.

Суд қарорларини қайта кўришда вилоят ҳамда унга тенглаштирилган судларнинг имкониятларидан самарали фойдаланиш, шунингдек, фуқаролар ва юридик шахсларнинг шикоят қилиш ҳуқуқидан фойдаланиш имкониятларини янада кенгайтириш мақсадида Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексига қатор ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Хусусан, суднинг ажрими устидан шикоят бериш масаласида янги интитут – суд ишларини тафтиш тартибида кўриб чиқиш белгиланди.

Бу тартибнинг қонунда белгиланиши билан одил судловга эришиш имкониятлари янада кенгайтирилди. Бунда биринчи инстанция судининг қароридан норози тарафлар вилоят маъмурий судига апелляция ёки кассация тартибида шикоят қилиб, уларнинг ҳам натижасидан қониқмаса, ушбу иш мазкур судларда тафтиш тартибида кўриб чиқилади.

Суд қароридан яна норози бўлинган тақдирда вилоят ва унга тенглаштирилган судлар томонидан тафтиш тартибида кўриб чиқилган ишлар Олий суднинг судлов ҳайъатида қайта кўриб чиқилади.

Шунингдек, кассация инстанциясининг жорий этилиши келгусида ишда иштирок этувчи шахслар томонидан қонуний кучга кирган суд ҳужжати устидан шикоят бериш имконини беради. Масалан, суддаги ишда иштирок этувчи шахс ўзи қатнашган иш бўйича қабул қилинган суднинг ҳал қилув қарори ёки ажримидан қонуний кучга кирганидан кейин қайсидир ҳолатга кўра норози бўлиб қолиши мумкин.

Ушбу ҳолатда шахс апелляция шикояти бериш муддатини ўтказиб юборган бўлади. Аммо унда энди шикоят келтиришда процессуал ҳуқуқидан фойдаланган ҳолда кассация тартибида шикоят бериш ҳуқуқи мавжуд бўлади.

Хулоса қилиб айтганда, суд қарорларининг қонунийлиги ва асослилигини кўриб чиқишда апелляция, кассация ва тафтиш босқичларининг такомиллаштирилиши фуқаролар ва юридик шахсларнинг одил судловга эришиш даражасини юксалтиришга қаратилгани билан алоҳида аҳамият касб этади.

 

Ғалим Абдухолиқов,

Навоий вилоят маъмурий судининг судьяси.

Маъмурий судга мурожаат қилганда давлат божи бўйича жисмоний шахсларга берилган имтиёзлар

Тобора кенг қамров ва долзарб аҳамият касб этаётган суд-хуқуқ соҳасидаги ислоҳотлар замирида фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, манфаатлари муҳофазаси мужассам.

«Давлат божи тўғрисидаги» Ўзбекистан Республикаси Қонунига маъмурий судларга мурожаат қилишда фуқаролар учун янада қулай шарт-шароитлар яратишга қаратилган узгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги Қонун ҳам айнан шу мақсадга қаратилган.

Президентимиз томонидан 2024 йил 16 январда имзоланган мазкур Қонунга мувофиқ жисмоний шахслар томонидан маъмурий судга ариза беришда давлат божи тўлаш талаби ўзгартирилди. Юқоридаги санага қадар маъмурий судга шикоят-ариза беришда олдиндан давлат божи тўлаш мажбурий эди. Эндиликда давлат божини суд якунига ундириш тартиби жорий қилинди. Агар суд якунида аризачи фуқаронинг аризаси рад қилинса, суд қарори билан аризачи жисмоний шахсдан базавий ҳисоблаш миқдорининг 70 фоизи миқдорида давлат божи ундирилади.

Жисмоний шахснинг аризаси қаноатлантирилган тақдирда, давлат божи жавобгар тарафдан амалдаги базавий ҳисоблаш миқдоридан келиб чиқиб ундирилади.

Қонунчиликка мувофиқ амалга татбиқ этилган мазкур янгиланишни «Инсон қадри учун» тамойили билан изоҳлаш ва аҳолига қулай шароит ҳамда имкониятлар яратиш, ортиқча оворагарчилик ва сарсонгарчиликларнинг олдини олишга қаратилган навбатдаги қадам дейиш мумкин.

 

САЛОХИДДИН ТУРСУНОВ,

Навоий вилояти маъмурий суди судьяси.

Ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликни олдини олиш йўлида ёшлар билан самимий учрашув

Ўқувчи ёшларнинг ҳуқуқий билим ва маданиятини янада ошириш, уларда қонунга ҳурматда бўлиш муносабатини шакллантириш, шунингдек ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликнинг олдини олиш мақсадида суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ҳамда шаҳар халқ таълими бўлими ўртасида тузилган Меморандум ижросини таъминлаш мақсадида Зарафшон шаҳар судлари раислари томонидан Зарафшон шаҳридаги 4-умумий таълим мактаби ўқувчилари иштирокида “Касбим – келажагим”, “Инсон ҳуқуқлари – олий қадрият” мавзуларида “Судья ва ёшлар” учрашуви ташкил этилди.

Мазкур учрашув давомида ўқувчи ёшларларнинг ҳаётда ўз ўринларини топишлари, соғлом турмуш тарзини ташкил қилиш ва ёт ғояларга берилмаслик борасида зарур маслаҳатлар бериб ўтилди ва бу борада суд амалиётидан мисоллар келтирилди. 

 

Анвар Исоқов,

Жиноят ишлари бўйича Зарафшон шаҳар суди раиси.

Тадбиркорларнингсудга шикоят қилиш имкониятлари янада кенгайтирилди

2024 йилнинг 20 февраль куни “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиришлар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-910-сон Қонун қабул қилинди.

Қонун билан Солиқ кодексига киритилган ўзгартиришга кўра, солиқ органларининг сайёр солиқ текширувлари ва солиқ аудити натижалари бўйича қабул қилинган қарорлари устидан тадбиркорларнинг тўғридан-тўғри судга шикоят қилишига оид чекловлар бекор қилинди ҳамда уларнинг судга шикоят қилиш имкониятлари кенгайтирилди.

Бунга қадар тадбиркорлар сайёр солиқ текшируви ва солиқ аудити натижаларидан норози бўлган тақдирда, уларнинг шикоятлари дастлаб юқори турувчи солиқ органи томонидан кўриб чиқилиши, шундан кейингина судга шикоят қилишлари мумкин эди.

Эндиликда эса бу чеклов бекор қилиниб, тўғридан-тўғри судга шикоят қилиш ҳуқуқи берилди. 

Шунингдек қонунга мувофиқ “Хўжалик ширкатлари тўғрисида”ги, “Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида”ги ва “Акциядорлик жамиятлари ва акциядорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонунларига киритилган ўзгартиришга кўра, тадбиркорлик субъектининг устав фондини (устав капиталини) камайтириш тўғрисида қарор қабул қилинганда кредиторларни ёзма равишда хабардор қилиш ва оммавий ахборот воситаларида бу ҳақда эълон бериш талаби бекор қилинди.

Бунда кредиторлар ширкат ёки жамиятнинг устав фонди (устав капиталини) камайтирилганлигидан хабар топган санадан эътиборан ўттиз кун ичида улардан тегишли мажбуриятлари муддатидан илгари тугатилишини ёки ижро этишини ҳамда ўзлари кўрган зарарнинг ўрнини қоплашини ёзма равишда талаб қилишга ҳақлидирлар.

Акциядорлик жамиятларининг кредиторлари эса жамиятнинг устав фонди (устав капитали) камайтирилганлигидан хабар топган санадан эътиборан ўттиз кундан кечиктирмай жамиятдан ўз мажбуриятларини муддатидан олдин бажаришини ва устав фонди (устав капитали) камайтирилиши билан боғлиқ зарарларнинг ўрнини қоплашини талаб қилишга ҳақли.

Ушбу қабул қилинган Қонун тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини суд орқали самарали ҳимоя қилинишини таъминлашга ҳамда уларнинг судга шикоят қилиш имкониятларини янада кенгайтиришга хизмат қилади.

 

Дилшод Турдиев,

Учқудуқ туман иқтисодий суди раиси. 

АДОЛАТЛИ ҚОНУНЛАР – инсон қадри, мамлакат тараққиёти учун хизмат қилади

Сўнгги йилларда мамлакатимизни иқтисодий жиҳатдан ривожлантириш, тадбиркорликни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш ҳамда тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқий ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида жадал ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Хусусан, солиқ юкини пасайтириш ҳамда солиқ маъмурчилигини янада такомиллаштириш бўйича кенг кўламли чоралар кўрилмоқда.

Мазкур жараёнда тадбиркорлар ва инвесторларнинг фикри ва таклифлари ҳам инобатга олинаётгани, мавжуд муаммо ва камчилик­лар доимий таҳлил қилиниб, муносиб ечим топилаётгани Ўзбекистоннинг инвестициявий жозибадорлигини оширишга ҳамда иқтисодиётимиз жадал ривожланишига хизмат қилмоқда.

2023 йил 18 август куни давлатимиз раҳбари тадбиркорлар билан учрашувда ҳозирги вақтда солиққа оид битта ҳуқуқбузарлик учун тадбиркор сифатида молиявий жарима, жисмоний шахс сифатида маъмурий жарима қўлланилаётганлиги, энди бундай амалиёт бекор қилиниши, тадбиркорларга қўлланаётган жарималар улар фаолиятининг тўхтаб қолишига сабаб бўлмаслиги зарурлиги, шу нуқтаи назардан, барча молиявий санкциялар қайта кўриб чиқилиб, адолатли меъёрлар белгиланиши хусусида алоҳида тўхталиб ўтганди.

Тан олиб айтиш керак, 2022 йил 12 март кунидан амалга татбиқ этилган Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 227¹-моддасида белгиланган товарларни (маҳсулотларни) ишлаб чиқарувчилар, импорт қилувчилар ва сотувчилар томонидан идентификация воситалари орқали мажбурий рақамли маркировкалаш қои­даларини бузганлик учун жавобгарлик масаласи, хусусан, бундай ҳуқуқбузарлик учун белгиланган жарима миқдори кейинги вақтларда тадбиркорларнинг ҳақли норозилигига сабаб бўлаётганди.

Маълумки, Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 227¹-моддаси санкциясида маркировка қоидаларини бузганлик учун тадбиркорлик субъектига реализация амалга оширилган охирги ҳисобот чорагида олинган соф тушум миқдорида жарима солиш кўринишидаги молиявий жарима назарда тутилганди.

Ўзбекистон Республикасининг янги таҳрирдаги Конс­титуцияси 20-моддасига кўра, давлат органлари томонидан қўлланиладиган ҳуқуқий таъсир чоралари мутаносиблик принципига асосланиши ва қонунларда назарда тутилган мақсадларга эришиш учун етарли бўлиши кераклиги белгиланган бўлса-да, Солиқ кодексининг 227¹-моддасида назарда тутилган молиявий жарима чораси содир этилган ҳуқуқбузарлик миқдорига номутаносиб эди. 

Бу ўз ўрнида, тадбиркорларга қўлланилган жарима миқдорлари содир этилган ҳуқуқбузарликка нисбатан умуман номутаносиб бўлганини кўрсатади. Бундай катта миқдордаги жарима жазоларини қўллаш амалиёти тадбиркорлик субъектларининг аҳволини жиддий қийинлаштириб, кўп ҳолларда уларнинг фаолиятини тўхтатишга, яъни банкротлик ҳолатларига олиб келгани ҳам бор гап.

Ўзбекистонга яқин қўшни мамлакатларнинг бу борадаги қонунчилиги ўрганилганда, Россия Федерациясида ушбу солиқ ҳуқуқбузарлиги учун жисмоний шахс­ларга, агар сўмга айлантирадиган бўлсак, бугунги курсда 543 565 сўмдан – 679 456 сўмгача, мансабдор шахсларга 1 358 913 сўмдан – 2 038 369 сўмгача, юридик шахсларга – 27 178 261 сўмдан – 40 767 391 сўмгача, Қозо­ғистонда эса кичик тадбиркорлик субъекти огоҳлантиришдан сўнг бир йил ичида яна шундай қонунбузилиш содир этса, (сўмга айлантирилганда) 9 018 300 сўм, ўрта бизнес субъектига 18 036 600 сўм, йирик бизнес субъектларига 44 438 000 сўм жарима жазоси қўлланилади. Бундан кўринадики, қўшни мамлакатларда мазкур тоифадаги ҳуқуқбузарликлар учун аллақачон нисбатан мутаносиб миқдорда жарима қўллаш тартиби йўлга қўйилган.

Жорий йилнинг 26 февраль куни тадбиркорлик субъектларига фискал белгилар ва товарларни маркировкалаш билан боғлиқ ҳуқуқбузарликлар учун қўлланиладиган молиявий санкцияларни юмшатиш бўйича “Солиққа оид айрим ҳуқуқбузарликлар учун жавобгарлик чораларини мақбуллаштириш тўғрисида”ги Президент фармони имзоланди. Мазкур фармонга кўра, эндиликда фискал тартиб-қоидаларга оид ҳуқуқбузарликлар биринчи марта содир этилганда – реализация амалга оширилган охирги ҳисобот чорагида олинган соф тушумнинг аввалги 100 фоиз жариманинг ўрнига 2 фоиз миқдорида, бир йил давомида шу турдаги ҳуқуқбузарлик такроран содир этилганда – реализация амалга оширилган охирги ҳисобот чорагида олинган соф тушумнинг 20 фоизи миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.

Маълумки, Ўзбекистон Республикасининг янги таҳрирдаги Конституцияси 63-моддасида “Фуқаролар қонун билан белгиланган солиқлар ва йиғимларни тўлаши шарт. Солиқ ва йиғимлар адолатли бўлиши ҳамда фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини амалга оширишига тўсқинлик қилмаслиги керак”, деб қатъий белгилаб қўйилган. Демак, Солиқ кодексига ўзгартириш киритилиши Бош қомусимизнинг тўғридан-тўғри ишлашига замин яратади. Яъни, ўзгартириш киритилиши натижасида шу кунгача “фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини амалга оширишга тўсқинлик” қилиб келаётган номутаносиб модда Солиқ кодексидан чиқариб ташланади. Ушбу модданинг кодексдан чиқариб ташланиши нафақат маҳаллий ишбилармон ва тадбиркорларни қўллаб-қувватлашга, балки мамлакатимизга хорижий сармоядорларнинг кириб келишига ҳам кенг имконият яратади.

Хулоса ўрнида шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш керакки, мазкур фармоннинг қабул қилиниши ва тадбиркорларга қўлланиладиган жарима миқдори содир этилган ҳуқуқбузарликка нисбатан мутаносиб бўлиб, унинг келгусида фаолиятини давом эттиришига имкон яратиб, ижтимоий адолат қарор топади. Бир сўз билан айтганда, адолатли қонунлар ҳамиша аҳоли фаровонлиги ва мамлакат тараққиёти учун хизмат қилади.

 

Улуғбек Исмаилов,

Навоий вилоят маъмурий судининг судьяси. 

Skip to content